Ben X is een recent stukje Vlaams cultuurgoed. De debuutfilm van Nic Balthazar over de autistische Ben, gebaseerd op een zelfgeschreven boek won diverse filmprijzen. Een theatershow volgde, en nu is er dan ook de musical.
Toch zal voor veel mensen het woord musical iets anders suggereren dan Ben X. Het is niet een vrolijke dansshow als Singing in the rain, of een pompeus theatraal drama als Les Miserables. Ben X oogt vooral eigentijds, en schuwt ook de lelijkheid niet, niet in beeld en niet in geluid. We zien het verhaal vanuit Ben, en zijn ervaringen zijn zeker niet altijd mooi.
Ben lijdt aan Asperger, maar zit op een gewone school. Zijn ouders zijn gescheiden, Zijn moeder gedraagt zich liefdevol en betrokken, voor de vader zijn vooral materiele zaken en status belangrijk. Hij wilde dat Ben naar een normale school ging, zodat zijn zoon voor hem nog een beetje normaal is. Ben is vanaf het eerste moment een kwetsbare jongen, voor wie je meteen sympathie voelt. Het letterlijk nemen van beeldspraak, de hartslag die hij bij houdt, de behoefte aan structuur, het helpt er allemaal aan mee, al zal de lichaamshouding waarschijnlijk het allerbelangrijkste zijn.
Maar waar een slachtoffer is, zijn er ook daders. Twee klasgenoten van Ben vinden het leuk met hem te dollen. Zelf vinden ze het waarschijnlijk nog tamelijk onschuldig, maar Bogaert en Desmet zijn een constante plaag voor de arme Ben. Ben krijgt soms wat bijstand van Michiel, maar ook hij kan eigenlijk niet tegen de perstkoppen op. Het schoolhoofd heeft er geen oog voor. Hij heeft genoeg andere dingen aan zijn hoofd. Docenten nemen Ben wel in bescherming, geven zichtbaar om hen, maar hebben hun handen doorgaans zelf al vol aan het bijdehante gedrag van de twee. Het gaat van kwaad tot erger, en de pesterijen belanden zelfs op internet. Buiten school is Ben vooral een gamer, en in die omgeving ontmoet hij Scarlite, met wie hij het goed kan vinden. Ze spreken af in het echt: een ontmoeting die van grote invloed is.
Er wordt prachtig gespeeld. Leendert de Vis, genomineerd voor aanstormend talent tijdens de afgelopen Musicalworld Awards, laat zien wat een talent hij is. Vanaf het balkon is hij onherkenbaar, maar wat speelt hij Ben prachtig. Vaak verachterlijk, maar soms best geestig, vooral in de botsingen met de docenten, zijn de pestkoppen Bogaert (Bert Verbeke) en Desmet (Sébastien de Smet). Maar als het steeds harder en harder wordt en de verstandhouding tussen de twee onder druk komt te staan, zien we ook de andere kant van de medaille. Pieter Klinck is Michiel, die de meeste toeschouwers een spiegel voorhoudt. Soms proberen er wat aan te doen, maar net te weinig moed om door te zetten. Sterk spel ook van Marleen van der Loo en Peter van de Velde als de ouders van Ben. Een relatie onder druk, waar Ben onder lijdt. De docenten zijn zeer herkenbaar, alleen de directeur (Dirk van Vaerenbergh) acteert wat wisselvallig, en is niet altijd even geloofwaardig. De rol van Scarlite in het stuk blijft helaas wat onderbelicht. Jorien Zeevaart laat echter wel van zich horen:wat een prachtige stem.
Omdat alle personages zo herkenbaar zijn, en er goed wordt gespeeld, doet deze voorstelling je ook echt wat. Hij kruipt onder je huid. Je hoopt zo dat het allemaal goed komt, terwijl de neerwaardse spiraal dat gewenste einde steeds verder uit zicht brengt.
De vertelling is het belangrijkste, en alles is daar aan ondergeschikt. De prachtige halfronde LED-wand zorgt voor prachtige plaatjes, onder andere van het videospel, maar ook van omgevingen, maar vertoont ook de emotionele nachtmerrie die Ben meer dan eens heeft. De muziek is op een paar momenten prachtig, vooral in de emotionele nummers rond Ben, maar de songs rond Ben klinken electronisch, synthesizerachtig, en vrij monotoon. En we worden soms ook op een kakofonie van geluiden getrakteerd. De soundtrack is er zeker niet eentje die je even voor je plezier tijdens een autoritje zal beluisteren.
Wie behoefte heeft aan een lekker ontspannen avondje uit en denkt dat met de musical Ben X te kunnen bereiken komt van een koude kermis thuis. Maar wie een bijzondere voorstelling wil zien rond een prachtig en emotioneel verhaal. Het podiumbeeld oogt voortreffelijk, er wordt bijvoorbeeld prachtig gebruik gemaakt van de jonge Ben, die vaak op de achtergrond te zien is, maar soms ook even meespeelt.
Dat een decor als dit in ons taalgebied uniek is en de voorstelling ongetwijfeld een technisch hoogstaandje, het maakt helemaal niet uit. Ben zuigt je mee in zijn verhaal, van het begin tot het einde.
Scenefoto’s: Luk Monsaert
