Goed, we zijn een nacht verder. Ik weet niet of ik zo ver zou gaan te zeggen dat er geen respect is voor het oorspronkelijke materiaal, maar wel dat er blijkbaar een groot verlangen was om iets anders te doen.
Voor wie wil: Spoilers.
Er zijn wat dingetjes toegevoegd, een scene voor aanvang en een scene achteraf. De scene van te voren begint met Chava die tegen Tevye zegt: “Wij zijn Joden, hè?†En een kleine discussie over dat Joden door de eeuwen heen vaak verjaagd zijn. Dat is zo overbodig, dat staat al in het oorspronkelijke script, er is geen enkele reden om daar een extra scene voor toe te voegen.
Het ligt er allemaal zo dik bovenop. Alsof we niet door gaan hebben dat dit een verhaal is dat over Joden gaat. Alsof het publiek van tegenwoordig echt heel dom is en herhaling nodig heeft. Al moet ik toegeven dat toen het meisje achter me zei: dit is een moderne setting want hij heeft een trainingspak aan… daar misschien wel een kern van waarheid in zit.
Ook wat extra grapjes waarvan ik niet weet waar het voor nodig is, bijv. Yente die tijdens haar eerste tekst over haar man dat hij ook in bed niet veel voorstelde. Ik snap niet waarom zo’n extra lach nodig is. Als Doris iets meer rust neemt in d’r tekst, is die grappig genoeg voor een comic-relief character.
Of aan het eind is Tevye’s tekst ‘Maybe that’s why we always wear our hats’ is gezet als grapje. Er kwam een lach uit de zaal, en zelfs applaus (wat er in gepland is, want black out betekent dat mensen gaan klappen). Dat is zo’n serieus en droevig moment, dat het wegzetten van die tekst als grap… ik vond het pijnlijk.
Terug naar de opening. Tijdens die openingsscène dragen de meesten (althans het ensemble) moderne kleding. Daarna beginnen we aan ‘Tradition’. Die moderne kleding komt daarna niet meer terug. Behalve als in de 2e akte Shprintze (of Bielke) een broek draagt, waarvan ik me afvraag of dat in Anatevka niet te vooruitstrevend was.
Verder is de hele setting vrij traditioneel. Misschien wel low budget. Maar verder niets geks. Decor, requisieten allemaal traditioneel. Behalve dan die foeilelijke, goedkope bruidsjurk van Tzeitel. Het model dus jaren ’80, denk Little Mermaid, maar dan met iets minder grote mouwen. Little mermaid gevoel werd wel benadrukt door die rode pruik. Maar dan in van die hele goedkope wit glimmende stof, zoals je het in feestwinkelkleding ziet.
Oh ja, en die klompvoet van Leiser Wolf, of hij heeft een korter been, maar hij draagt zo’n verhoogde schoen aan één van zijn voeten. Dit snap ik gewoon niet. Er is voor gekozen om Leiser Wolf neer te zetten als een beetje een vies mannetje, ongeschoren, vettig haar, altijd de knoop van zijn jasje dicht, hij staat en loopt dus wat raar. Denk Alfrid in de Hobbit-films. Je gaat er daardoor anders kijken naar Tevye’s beslissing om Tzeitel te laten trouwen met Leiser. Doordat hij zo’n vies mannetje is, denk je bij jezelf: ‘Nee, ik zou er ook niet mee willen trouwen. Gatverdamme, mag ik bedanken?’ Daardoor wekt het de indruk dat het Tevye inderdaad alleen om het geld te doen is (c.q. dat zijn dochter nooit honger zal hebben als slagersvrouw). Als Leiser wordt neergezet als een respectable man, die goed voor zijn dochter zal zorgen, wordt het dilemma groter. Je kan nog steeds begrijpen dat Tzeitel liever de jonge Mottel heeft van wie ze houdt, maar je kan Tevye’s beslissing om voor Leiser te kiezen ook goed begrijpen. Nu was het voor mij echt meer een verkoop. Mijn keus zou het nooit geweest zijn, maar goed, kan ik door heen kijken.
Wat ik wel erg vind is dat er dingen geschrapt zijn die het verhaal, de onderliggende dreiging en verschillen tussen de Joden en Russen, benadrukken. Bijvoorbeeld in ‘Tradition’, de tekst over de Russen wordt wel gezegd, maar je ziet het niet. Waarschijnlijk door een kleine cast, maar je mist het wel (als je het stuk kent, dan). Als je de Russen, pas ziet tijdens ‘L’Chaim’ mis je even wie het precies zijn, hetzelfde voor de Commandant die pas daarna komt. Het haalt wat van de dreiging weg.
Ook het zo goed als volledig schrappen van de finale, de aanval van de soldaten op Tzeitel en Mottel’s bruiloft beperkt zich tot 2 keer duwen, en de rest gebeurt off stage, in 2 seconden, black out, pauze. Wat voor impact heeft het? Je haalt op die manier heel wat van de spanning weg.
Helemaal als Tevye er in de opening van de tweede akte in de monoloog aan refereert terwijl ie tokkelt op zijn ukelele… Als je over zoiets kan praten terwijl je gezellig zit te tokkelen, hoe erg kan die aanval dan geweest zijn?
Die ukelele. Laten we het er maar over hebben. Als het een balalaika was had ik er misschien nog wat mee gekund, maar het zag er gewoon knullig uit, want dat is wat een ukelele doet. Het is een sukkelig klein instrument, misschien is het bedoeld als metafoor voor Tevye, maar ik mag hopen van niet.
‘If I Were A Rich Man’ is een van de perfecte schoolvoorbeelden die musical als vertelvorm rechtvaardigt. Als je emotie te groot wordt om het te zeggen, begin je te zingen, als je emotie nog groter wordt dat je het niet meer in woorden kan uitdrukken, ga je dansen. Als je ondertussen op een instrument moet spelen, beperk je de mogelijkheden van een acteur om zich uit te drukken. Dat is een van de voornaamste redenen dat ik er tegen ben om acteurs zichzelf te laten begeleiden op het toneel. Voegt het iets toe? Net als Perchik 2 noten mee te laten spelen op een klarinet tijdens ‘Sabbath Prayer’ en ‘Anatevka’, sorry, ik zag hier geen enkele reden voor.
Verder vind ik het jammer dat de groepsscène geschrapt is bij Perchik’s opkomst, het is nu een dialoog tussen Tevye en Perchik. Het is jammer, want het gaf beter weer dat Perchik wel een van hun eigen mensen is, maar ook wel degelijk anders. Het zit nog wel een beetje in de scene, maar wel in afgezwakte vorm.
Multicultureel casten, maakt mij meestal niet veel uit, behalve bij shows als Hairspray, Miss Saigon, the King and I, waarbij de tegenstelling tussen rassen onderdeel is van het verhaal. Bij Anatevka stoorde het me niet.
Wat me wel stoorde, niet in hele hoge mate, maar wel een beetje was het verwisselen van man/vrouw. Ik snap dat je iets moet om de kleine cast te compenseren en ik snap dat je dan mannen vrouwenrollen laat spelen en andersom. En ik kan nog mee gaan in Grootmoeder Tzeitel in drag, het is een nachtmerrie scene die totaal over the top is, dus voor de Pantomime approach, oke, niet mijn keus, maar vooruit. Maar de keuze om de bedelaar in ‘Tradition’, een deel van de mannen in ‘L’chaim’ en in de roddelscenes in de tweede akte, de vrouwen zo overduidelijk mannen te laten spelen? Het werd een persiflage op een man, nepsnorretje, wijdbeens zitten en grote gebaren. Alsof die vrouwen nog nooit een man gezien hadden. Als je te weinig mannen hebt, moet je creatief zijn, dat snap ik. Maar die bedelaar had ook een bedelares kunnen zijn. In de roddelscenes hadden het gewoon andere dorpsvrouwen kunnen zijn. En als je extra mannen wilt voor ‘L’Chaim’, echte mannen vooraan, de vrouwen achteraan. Dat is gebruikelijk, want het leid je niet af van de scène.
Wat hadden we verder nog? Ik had me voorbereid op artistiek geneuzel, en het kwam uiteindelijk in de vorm van stenen op het toneel leggen tijdens de nachtmerrie scène. De ensemble leden kwamen het toneel op tijdens de climax (ze staan eerst op de achtergrond) leggen tijdens het lopen/dansen stenen in een cirkel (?) om het bed heen, en nemen ze weer mee als ze afgaan en de scène met Golde en Tevye. Dus…
Oh ja, en de climax uit ‘L’Chaim’ was heel abrupt, had niet gelijk door dat we er al waren. Er was iets raars in de opbouw van de dans. Opeens zaten we in de scène met Leiser en Tevye er na.
Nou ja… we zijn een nacht en ruim 2 pagina’s met commentaar verder. Ik denk dat ik dit gewoon weer snel ga vergeten en de DVD met Topol aan ga zetten.