NEXT TO NORMAL.
Gezien: 28 mei 2009, Booth Theater, New York.
Wow!!! Eigenlijk ben ik sprakeloos, maar ik zal toch mijn reactie op deze show proberen te verwoorden. Meesterlijk, kippenvel, ontzag, respect, meerdere malen een brok in de keel, tranen (dat overkomt me niet vaak in het theater). Toen ik de score — Brian Yorkey (tekst) & Tom Kitt (muziek) — op mijn iPod hoorde heb ik praktisch gelijk een vliegticket naar NY geboekt om deze musical te kunnen zien. Hier heb ik geen spijt van gekregen. De show herinnerde mij er aan dat er geen kunstvorm mooier is dan theater en specifiek waarom ik zo gepassioneerd over musicals ben.
Als ik mensen vertel waar “Next To Normal†over gaat kijkt men mij meestal gelijk scheel aan. Is een verhaal over een moeder met psychische problemen, die elektrische shocktherapie (ja, dat wordt nog steeds toegepast) ondergaat en experimenteert met vele pillencocktails, een onderwerp voor een musical??!!? Mijn antwoord: ja! De personages voelen zo’n enorme pijn, woede, frustratie, kortom de emoties zijn zo groot dat dit onderwerp zich perfect leent voor een musical. Kiest de protagonist Diana er voor om haar leven (d.m.v. farmaceutische hulpmiddelen) in een neutrale, maar gevoelloze staat door te brengen? Of kiest ze er voor om te leven op eigen kracht en alle pijn (en vreugde) die daarmee gepaard gaat intens te voelen (het country geïnspireerde nummer ‘I Love the Mountains’ geeft aan naar welke keuze ze neigt)? En wat doet dit met haar gezin (man, dochter, zoon)?
De 6-koppige cast bestaat uit complexe mensen met hun mooie en lelijke kanten. Deze gelaagdheid komt zelden in musicals voor en is een verademing. Als eerste moet ik Alice Ripley als Diana — de moeder - noemen. Ik heb eigenlijk geen woorden voor wat deze godin op het podium presteert. Wat van haar gevraagd wordt is haast onmenselijk. Alleen al vocaal is de rol enorm veeleisend en toch weet ze alles (inclusief tekst en intentie) loepzuiver over de voetlichten te brengen. Haar gezicht is eindeloos fascinerend. Open en rauw. Je kunt er elke emotie en subtiele schakeling vanaf aflezen. Ook is ze niet bang om de destructieve kanten van haar personage te laten zien en heeft ze een goed gevoel voor humor (er valt ook veel te lachen). Het moment waar ze een van haar doktoren als rockster ziet is een goed voorbeeld hiervan.
Yorkey en Kitt hebben van Diana een van de mooiste, complexe en veeleisende vrouwenrollen in musicals gemaakt. De rol behoort in het rijtje Mama Rose (“Gypsyâ€) en Caroline Thibedeaux (“Caroline, or Changeâ€). Ripley realiseert zich dit ongetwijfeld en heeft de ‘once-in-a-lifetime-rol’ op briljante wijze eigen gemaakt. Ze is een ‘force of nature’, die ik nooit meer zal vergeten. Het is alsof ze je een blik gunt in het diepste van haar ziel. “Eat nails!†roept Baayork Lee tegen auditanten in de documentaire “Every Little Step†(over het casten van de revival van “A Chorus Lineâ€). Dat is precies wat Ripley in deze musical op onnavolgbare wijze doet.
De overige acteurs zijn ook behoorlijk indrukwekkend en bezitten stuk voor stuk gouden strotten. Als de vader Dan levert Robert J. Spencer (originele “Jersey Boyâ€) een subtiel ingehouden topprestatie. Je voelt echt voor hem terwijl hij zijn familie tevergeefs bij elkaar probeert te houden. In nummers als ‘It’s Gonna Be Good’ en ‘Better Than Before’ probeert hij vast te houden aan de illusie van het All American gezin, zelfs nog nadat hij het bloed van zijn vrouw uit het vloerkleed heeft geboend (het prachtige nummer ‘I’ve Been’). Op het moment dat zijn emotionele barricade eindelijk omvalt kan je een speld in de zaal horen vallen.
Ook Jennifer Damiano is top als de hyperintelligente tienerdochter, die zich genegeerd voelt (‘Superboy and the Invisible Girl’). Ze wil niets liever dan haar moeders goedkeuring, maar is tegelijkertijd doodsbang dat ze teveel op haar lijkt en uiteindelijk ook zal doordraaien. De enscenering weet op effectieve wijze parallellen tussen moeder en dochter duidelijk te maken.
Aaron Tveit als Gabe is de (op het eerste gezicht) ideale zoon en oogappel van zijn moeder. Hij heeft in vele opzichten misschien nog wel de moeilijkste rol van de vier. Hij moet uiterst charmant zijn, zodat hij op uitgekiende momenten kan verassen door op slinkse wijze het ergste in Diana naar boven te brengen (via de verleidelijke ballad ‘There’s a World’).
SPOILER ALERT. Langzaam aan in het verhaal wordt duidelijk dat Gabe de geest is van de overleden zoon. Hij wordt in leven gehouden door de onderdrukte gevoelens en onverwerkte rouw van zijn ouders. Dit verklaart ook de enorme levenslust in zijn geweldig lijflied ‘I’m Alive’. Tveit is dynamisch, diabolisch, mysterieus, en zijn laatste scène met Spencer breekt je hart. Persoonlijk vind ik het niet te behappen dat Tveit niet voor deze bovennatuurlijke performance (pun intended) werd genomineerd voor een Tony Award en de karikaturale rollen van Marc Kudisch (“9 to 5â€) en Christopher Sieber (“Shrekâ€) wel. Adam Chanler-Berat als de stoner vriend van de dochter en Louis Hobson als diverse doktoren zijn overigens ook zeker het noemen waard.
Het einde van de show is gelukkig niet een typisch Amerikaans happy end, waarbij na een psychische doorbraak en huilbui alles op zijn pootjes terecht komt. Wel eindigt het op een hoopvolle noot. Het slotnummer — ‘Light’ — past qua toon misschien niet helemaal bij de rest van de show, maar ik denk wel dat het de juiste keus is geweest. Na al het voorgaande verdriet heb je als publiek een soort van release nodig. Dezelfde tactiek werd ook in “Rent†toegepast.
Regisseur Michael Greif (“Rentâ€) zijn enscenering is inspirerend. Net als zijn originele productie van “Rent†pakt zijn minimalistische, rauwe stijl goed uit voor deze show. Het inventieve decor van Mark Wendland is lekker abstract en vertegenwoordigd drie lagen van een huis, waarop simultaan van alles kan gebeuren. Ook kan het dienst doen als de verschillende plekken in Diana’s hoofd. De band rocks en bevindt zich op beide kanten van de middelste laag.
Het lichtontwerp van Kevin Adams is sensationeel en representeert vaak de interne emotionele staat van Diana. Dit doet Adams met (voor theater) allerlei onconventionele lichten, die o.a. in het decor zijn verwerkt en uit het plafond naar beneden dalen. Adams is een van mijn favoriete lichtontwerpers geworden (en zeker de meest avontuurlijke). Mensen die de Broadwayproducties van “Spring Awkening†en “Hair†hebben gezien zullen zijn unieke stijl zeker in deze show herkennen. Ik had Greif, Adams en Wendland heel erg Tony Awards gegund voor hun vernieuwende werk, maar deze gingen naar de meer conventionele Billy Elliot.
“Next To Normal†was een overweldigende ervaring. Wanneer zie je nou echt een originele musical (wat niet op een film, boek, etc. is gebaseerd) met een nieuwe hedendaagse score? Zelden. Grijp de kans dus als je in NY bent! Ik kan het iedereen aanraden die van musicals en theater houdt, avontuurlijk van geest is, en zich interesseert in het complexe wezen die mens heet. ‘What a Piece of Work is Man’, om Shakespeare via “Hair†te citeren.
Als je de mogelijkheid niet hebt om de show in NY te zien zou ik aanraden om de cast recording te kopen. Deze is briljant geproduceerd en was ook mijn eerste kennismaking met het stuk. Op deze opname krijg je heel wat van de show mee en is de essentie van de performances helder en prachtig vastgelegd. Het voordeel van de opname is ook dat je geconcentreerd kan luisteren naar de knappe teksten van Yorkey. De dubbel CD is via iTunes te downloaden voor een prikkie. Je kunt het dus nu al beluisteren. Doen (ik heb geen aandelen)!
De grootste klassiekers uit de Amerikaanse theatergeschiedenis zijn over het algemeen familiedrama’s — “Long Day’s Journey Into Nightâ€, “Death of a Salesmanâ€, “The Glass Menagerieâ€, “August: Osage County†— en wat mij betreft kan “Next To Normal†aan deze lijst toegevoegd worden. Een groter compliment weet ik niet te geven.
