Rechtenvrij artikel Hanna van Hendrik / Saskia Smith
MIDDENIN HET LEVEN VAN HANNA
In theaterspektakel Hanna van Hendrik komt de Twentse jeugd van actrice Johanna ter Steege tot leven. ‘Waar ik vandaan kom liggen zoveel verhalen, daar wilde ik iets mee doen.’
Er was eens een droom, zo zou het sprookje van internationaal gelauwerd actrice Johanna ter Steege kunnen beginnen. Een droom over een voorstelling maken over haar jeugd in Twente. Een jeugd waarin de boerderij, het boerenleven, het kleine dorp, de familie, een veilige en vertrouwde plek zijn. Een jeugd waarin iedereen Twents spreekt. En waarin vast wordt gehouden aan tradities. Maar het is ook de tijd waarin alles anders wordt. Waar begrippen als vertrouwen en verbinden belangrijk zijn én wankelen. Johanna is nog klein als ze onder de kastanjeboom op het erf van de boerderij zit, uitkijkend over de landerijen, mijmerend over het leven. Waarom gaan dingen zoals ze gaan? De voorstelling Hanna van Hendrik gaat over die vraag.
Het moment dat ze er serieus over ging nadenken was toen ze op haar vijfenvijftigste verjaardag, niet eens bewust, in het Twents een toespraak hield. ‘Ik wilde beginnen met speechen en keek waar mijn vader was. Toen hij binnenkwam zei ik: ‘O, doar bi’j’ en bleef automatisch in het Twents doorgaan. Mensen vonden het prachtig. Het Twents is een heel schone taal. Het heeft iets lieflijks, het ritme, de klank. En de droge humor maakt het grappig.’ Na haar toespraak werd er van meerdere kanten gezegd dat ze daar wat mee moest doen.
Hanna van Hendrik is een familieverhaal. Een sage waarin we deelgenoot zijn van het leven van boerin Hanna die de verkoop van de boerderij, al drie generaties familiebezit, tegen probeert te houden. Het zijn de tumultueuze jaren zeventig, tradities worden overboord gegooid of juist fel verdedigd. Het is de bloeitijd van actiegroepen en ook de Twentse boeren komen in opstand tegen de door de regering opgelegde ruilverkaveling. Johanna: ‘Ik wilde laten zien hoe belangrijk gewoontes en gebruiken kunnen zijn, en dat als dingen veranderen, dat dus ook verandert. Oude tradities worden nieuwe tradities, als het ware.’
Voor de voorstelling liet ze zich inspireren door het boerenleven van haar familie, middenin een hechte boeren gemeenschap. En dat afgezet tegen die veranderende tijd. ‘Ik wilde laten zien dat dingen die op kleine schaal gebeuren ook groots zijn. In ons boerendorp gingen boeren de straat op, uit angst om dat wat ze kenden te verliezen. Maar die angst voor verandering is natuurlijk niet voorbehouden aan een dorp of streek, dat gebeurt overal in de wereld. Dat maakt dit verhaal, deze voorstelling voor iedereen herkenbaar.’
Samen met regisseur Liesbeth Coltof ging ze met toneelschrijver Bouke Oldenhof om de tafel zitten. De keuze voor Bouke lag voor de hand. Hij heeft meerdere voorstellingen gemaakt over het boerenleven. En kent het boerenleven van binnenuit. Sterker nog, boeren zitten vaak bij hem binnen omdat hij een café bij zijn huis heeft. De verhalen die Johanna en Liesbeth vertelden zijn beide gestoeld op hun jeugd. Twente heeft voor Liesbeth een speciale betekenis. Haar moeder werd er geboren, in een groot boerengezin. En waar iedereen in Twente bleef hangen, ‘vluchtte’ haar moeder zodra het kon naar Amsterdam. Liesbeth: ‘Dat was ongekend moedig, want dat deed niemand in die tijd, zo vlak na de oorlog. Amsterdam werd toch echt gezien als het Sodom en Gomorra. Ik ben zelf in de stad opgegroeid en wist pas op mijn achtste dat melk van de koe kwam. Een heel andere omgeving dus dan die mijn moeder.’ Haar moeder stierf toen Liesbeth vijf was en daarmee hield ook min of meer het contact op met de Twentse familietak. ‘Dat maakt het werken aan deze voorstelling ook heel bijzonder, om me in de wereld en jeugd van mijn moeder te verdiepen. Er woont nog heel veel familie in Twente. Het is fijn dat ik met open armen wordt ontvangen en de verhalen van toen weer kan horen.’ Het is overigens niet het verhaal over hun families, benadruk Liesbeth, het is op hun familieverhalen geïnspireerd. Want het gaat vooral ook om de geschiedenis van Twente. ‘Het was de tijd van de ruilverkaveling en boerenopstand. De boeren die in Tubbergen de straat op gingen zorgden voor de grootste boerenopstand in de geschiedenis. Dat ook schakelpunt was tussen het ‘oude’ en ‘nieuwe’ boeren. Dat komt allemaal terug in de voorstelling.’
Voor de voorstelling wordt de enorme Hangar 11 van Vliegbasis Twenthe omgetoverd tot een boerenerf met stallen en koeien, trekkers. In drie aktes loopt het publiek met Hanna mee door haar leven. Inderdaad lopen, letterlijk. Liesbeth: ‘Het stuk gaat over wat er kan gebeuren in een familie en hoe je elkaar vasthoudt en af en toe los laat. We gaan het publiek, zo’n 1000 man per avond, drie keer verplaatsen, zodat ze drie verschillende belevenissen hebben. Dat is heel belangrijk, want dan kijk je er tegenaan én zit er middenin. Alsof je bij iemand binnen bent, op bezoek bent, en heel dicht in iemands leven komt. We eindigen buiten, achter de hangar, in de natuur. Dat heeft iets overweldigends, waarmee je kunt laten zien dat de mens eigenlijk maar heel klein is ten opzichte van maatschappij en het lot. En dat het goed is om je over te geven aan de veranderingen in de wereld om je heen.’
Hanna van Hendrik is een uniek muziektheaterspektakel uitgevoerd door 8 acteurs, 30 figuranten, 5 muzikanten, 1 koor, 10 ballerina’s, 1 motorclub en 10 koeien. Grote gebeurtenissen worden afgewisseld met kleine intimiteiten. Liesbeth: ‘Die afwisseling is belangrijk. Het gaat aan de ene kant om het maatschappelijke verhaal en aan de andere kant het persoonlijke verhaal. Beide levert herkenning op, het is immers de wereld waarin wij leven.’
Johanna: ‘Ik ben ongelofelijk trots dat het stuk er is. En dat het zo enorm wordt gedragen in de gemeenschap. Twentenaren vinden het, net als ik, belangrijk dat het er komt. We zijn trots op onze streek en cultuur. En ook voor iedereen buiten Twente is het leuk en interessant om te zien. Het gaat immers over onderwerpen die ons allemaal aangaan: familiebanden, afkomst, veranderingen, onze geschiedenis, het boerenleven. Het stuk wordt deels in het Twents en deels in het Nederlands opgevoerd en is dus voor iedereen goed te volgen. Twentenaren zijn een hardwerkend, nuchter, tikje stuurs volkje, maar staan met open armen klaar om de wereld te ontvangen. Daarom dan ook: welkom in Twente, welkom in ‘mijn’ verhaal.’
[kader]
Hanna van Hendrik is een initiatief van actrice Johanna ter Steege dat op 8 juni 2019 in première gaat, en van 5 juni t/m 21 juli 2019 te zien is op Vliegveld Twenthe. Met Johanna ter Steege en Huub Stapel als Hanna en Hendrik, regie is in handen van Liesbeth Coltof, script is geschreven door Bouke Oldenhof, muziek wordt uitgevoerd door Her Majesty. Hannavanhendrik.nl