De trailer van de musical De Tocht is adembenemend. De zwaarte, de risico’s, de frustatie die onlosmakelijk verbonden zijn aan de Elfstedentocht, de tocht der tochten, worden diep voelbaar weergegeven. De zwierige droneshots, de extreme close-ups en de heftige montage beloven dat De Tocht één grote adrenalinebom is. Maar wacht…zijn dit niet allemaal beproefde middelen uit de trukendoos van de film? In het theater zijn onze ogen de enige camera die op een vaste plek staat opgesteld en alle gebeurtenissen van die ene afstand registreert. Belooft de trailer niet te veel?
Pact
De Tocht heeft een startpunt dat heel populair is in de hedendaagse cultuur. De oorsprong ligt bij een film uit 1983, The Big Chill van Lawrence Kasdan met Glenn Close. Een dramatische gebeurtenis doet een verwaterde vriendenkring na jaren – als ze dertigers zijn - weer bij elkaar komen. Een fraaie gelegenheid om de som van hun vriendschap op te maken, om oude frustraties uit te praten en om de draad misschien wel op te pakken. In De Tocht is de aanleiding de Elfstedentocht, die na decennialang wachten eindelijk weer kan plaatsvinden. Voor Annet (Nandi van Beurden) om haar uit elkaar gegroeide vriendenkring op te trommelen voor het ‘pact’ dat zij in hun kinderjaren hebben gesloten: wat er ook gebeurt, waar we ook zijn, wij rijden samen de tocht. Maar de felheid waarmee Annet hamert op die reünie, verraadt dat er iets meer aan de hand is dan alleen maar het inlossen van een belofte.
Spektakel
De setting van De Tocht leent zich met gemak voor een spektakelmusical, hét genre van het moment. Als je mensen vraagt bijna 100 euro uit te geven aan een musical, prikkel dan, nee beuk dan op al hun zintuigen. Het publiek waant zich in een blauwe versie van het spektakeltheater van Soldaat van Oranje. Een enorm podium in combinatie met royale led-schermen maakt de prachtigste reuzenprojecties mogelijk. Ook hier komt het publiek ogen tekort om al het gebodene te verwerken. Het toneel dat het publiek in een boog half omsluit, leent zich uitstekend voor grote groepen schaatsers die de bezoekers omcirkelen. Dat levert indrukwekkende taferelen op. Vooral de start, de bekende journaalbeelden van de hekken die omvallen waarna de massa op het langverwachte ijs afstormt alsof het leven ervan afhangt, vouwt zich onverwacht realistisch voor onze ogen uit. Of anders het bijna hallucinerende beeld van dat groepje schaatsers dat de zon aan de horizon tegemoet rijdt.
Blokken
Maar is een aaneenschakeling van nu eens spectaculaire dan weer oogstrelende schouwspelen genoeg voor een voorstelling van bijna twee uur? We gaan toch uiteindelijk naar een pakkend drama over vrienden die elkaar uit het oog zijn verloren? Terwijl de kijker hoopt op flitsende groepsscènes waarbij onverwerkte boosheid uitgepraat wordt, raken de vrienden elkaar veel te vroeg in de voorstelling al kwijt. Er ontstaan koppels. Sjoerd (Wolter Weulink), de man van Annet, heeft nog veel te stellen met zijn broer Pieter (Theo Martijn Wever), die de wijde wereld introk en de zorg over de nagelaten boerderij overliet aan Sjoerd. Ergens anders op het traject kibbelen Kristien (Jolijn Henneman) en René (Boy Ooteman) voortdurend met elkaar. René kan namelijk nauwelijks schaatsen en loopt overal pijntjes op. Aan Kristien de moeilijke taak om de moed erin te houden. En dan is er Annet die eenzaam en alleen haar tocht rijdt en voor wie het fysiek steeds moeilijker wordt om de finish te halen.
De scènes met de broers zijn prima en Weulink en Wever zetten ze vaardig neer. De gedeelten met Henneman en Ooteman zijn vaak geestig en voorzien de zware thema’s trefzeker van wat lucht. Maar die scènes wisselen elkaar te snel af en worden voortdurend onderbroken door alweer passerende schaatsers door wuivende korenvelden alsof we elke paar minuten eraan herinnerd moeten worden dat we naar een spektakelmusical kijken. We vergeten zelfs bijna dat er ook nog een extra paar een verhaallijn heeft, dat van Boukje (Maike Boerdam) en Jelmer (Thijs Meester). Niet alleen zijn zij in het stuk om de tocht ook nog van een veertiger-vijftigerperspectief te voorzien. Het oudere koppel is ook een slim middel van scenarist Allard Blom om ons een vooruitblik te gunnen op het latere leven van Sjoerd en Annet. Dat voortdurende schakelen van het een naar het ander, die versnippering, vermindert de kracht van de bogen die de karakters doormaken. Dat vriendendrama dat leidend had moeten zijn, is meer de lijm tussen de spectaculaire, maar losse bouwblokken.
Theater
Over de muziek. De ballades winnen het hier van de vrolijke songs. Nandi van Beurden krijgt de mooiste stukken te zingen en ze bewijst dat ze tot de top behoort. Van Beurden heeft een fijn soort vakmanschap. Terwijl een gevestigde naam als Simone Kleinsma zó vaardig is, met zóveel overmacht, dat die haar haast ongenaakbaar maakt, blijft Nandi haar toegankelijkheid behouden. De vrolijke muziekgedeelten zijn iets oubolliger, soms als herkenningstunes van spelshows uit de jaren 80.
En toch, tegen het eind van de voorstelling maar nog niet te laat, ontstaat een kentering die De Tocht zijn absolute bestaansrecht gunt. Waarna alle verdere gebeurtenissen ineens wel heel mooi in elkaar overvloeien. Uiteraard, dat is een scène waarin de vijf vrienden na te lang wachten weer bij elkaar zijn. Wat daar precies gebeurt, geeft te veel weg van het verhaal. Maar dan komt eindelijk die scène waar je bij een krachtig vriendendrama op hoopt: confrontaties, spanning, ontroering. En vooral uitstekende acteurs. Het spektakel, de projecties, de muziek, de massa’s schaatsers, ze hebben allemaal even pauze. We ervaren dan eindelijk theater in zijn droogste - en mooiste - vorm.
