De Dailymotion-versie van deze reportage:
Bij spektakel denken we meestal aan iets leuks en groots. Dat eerste gaat niet op voor de voorstelling 14-18, de spektakel musical, het tweede wel. Alleen al de lange plakkaten met gesneuvelden die in ieder dorp en stad te vinden is in landen die bij deze oorlog betrokken waren zeggen al genoeg. Deze oorlog was een verschrikking voor de mensen die erin hebben gevochten.
De opening van deze voorstelling hoort bij de mooiste openingen die ik ooit zag. De trompetklanken van The Last Post en daarna de stem van Jan Decleir, de beste vertelstem die er in ons taalgebied te vinden is. Om vervolgens vanuit de bezetter getuige te zijn van een invasie. We horen de soldaten marcheren terwijl we zelf naar voren gaan, richting de vluchtende bevolking. Met onder andere karren, fiets, paard, maar vooral met veel angst.
Er is veel aandacht geweest voor deze rijdende tribune, waarmee soms wordt ingezoomd, en daarna weer uitgezoomd. Zo indrukwekkend als de eerste beweging wordt het nog één keer. Als we een aanval vanaf de andere kant bekijken. Verder is de beweging vooral, omdat het kan, meer dan dat het echt nodig lijkt te zijn.
De techniek speelt een grote rol, wat vooral te zien is aan de beweging in het decor. Een kleine show-off van de techniek á la Barricade in Les Miserables zien we bij het samenstellen van een sluis. Meestal is het minder opvallend, en voert het verhaal de boventoon.
Hoewel de afloop van dit verhaal precies gaat zoals ik zelf had verwacht, is het zeker boeiend. Jan, een net gehuwde jongen met een kind op komst gaat met zijn vrienden richting de oorlog. Met de verwachting met kerst thuis te zijn, nog onwetend van de ellende die hem, en zijn vrienden te wachten staat. Fons is de wat serieuzere, die niet verwacht ooit aan een liefde te geraken en praatjesmaker Albert heeft de wildste en stoere verhalen. Jan’s jongere broer is bang van bloed, en verstijft bij het geweld dat hen te wachten staat. Hij is niet gemaakt voor deze oorlog. Historisch juiste gebeurtenissen, zoals het open zetten van de sluizen om de Duitsers te vertragen of te stoppen en het gezamenlijke kerstfeest van de geallieerden en de Duitsers komen voorbij. Al is deze laatste gebeurtenis in de tijd verplaatst, waardoor de geloofwaardigheid van dat moment er wat minder op wordt. Het is een smetje op het verder prima script.
De voorstelling is grootschalig, heel grootschalig. De al grote cast wordt aangevuld met een veelvoud aan figuranten, wat zorgt voor spectaculaire massa-scenes. Prachtige podiumbeelden, waarvan er een met kruizen, roepen emotie op. Hoe is het in vredesnaam mogelijk dat dit zo gebeurd is?
Ietwat problematisch is wel de grootte van de zaal. Er zijn drie blokken. Wij waren getuige van de voorstelling vanaf het midden van blok B, en dat was toch wel erg ver om de emoties vanuit de spelers echt te voelen. Natuurlijk doet de empathie met de mensen genoeg om toch geraakt te worden. Daar doen de televisieschermen met close-ups van de spelers niet helemaal goed het werk. Terugkijkend naar het podium moet je dan altijd weer zoeken waar de actie is. En ook het formaat van de schermen had nog wel wat groter gekund. Ander nadeel is de zaal, en dan met name de stoelen. Oorspronkelijk is een speelduur van anderhalf uur gemeld, maar deze blijkt ter plaatse 2 uur te zijn. En dat is wel erg lang in plastic kuipstoeltjes. Bereid je dus voor op het bezoek, en neem een kussentje mee. Vooraf eten voor de voorstelling is niet per se nodig. In de foyer zijn diverse fastfood gerechten te krijgen.
De cast maakt indruk. Jelle Cleymans heeft patent op de rol van charmante, aardige, gewone jongen. Weer is hij gekoppeld aan Free Souffriau (Anna), een rol die ze goed speelt, maar eigenlijk klein is en blijft. Lander de Poortere speelt de rol die misschien wel de meeste mensen nu zelf ook zouden spelen: Jan’s broer, die niet durft te schieten en regelmatig verstijft van angst. Jonas van Geel is sympathiek en aandoenlijk als Fons, zeker als hij zijn liefde Celine (fraai vertolkt door Maaike Cafmeyer) vindt. Bert Verbeke is perfect als de stoefer Albert, die je graag een draai om zijn oren zou geven, zo vermoeiend als hij soms is.
Peter van der Velde lijkt in eerste instantie zijn rol in Daens te herhalen als sergeant DeDekker; ook hier is zijn karakter allesbehalve sympathiek, al krijgen we vlak na een typisch Daens-moment hier toch een draai te zien. Nog onsympathieker is de generaal, gespeeld door Jo de Meyere.
De vergelijking met Soldaat van Oranje is, dankzij de bewegende tribune snel gemaakt. Toch zijn de voorstellingen niet vergelijkbaar. Waar bij Soldaat van Oranje zonder de musicalaspecten nog een goede voorstelling blijft, is ’14-’18 een musical pur sang. De veelal indrukwekkende muziek en de songs zijn essentieel voor de show, en stuwen de voorstelling voort. De openingsscène zal iedereen waarschijnlijk nog in de herinnering blijven hangen, de bewegingen erna zullen minder tot de verbeelding spreken. Gelukkig is de muziek zo luid dat het gepiep en gekraak van de tribune vrijwel altijd wordt overstemd.
Een commerciële producent, een spektakelstuk en oorlog. Je kan er je bedenkingen bij hebben. Maar deze voorstelling verdient het om gezien te worden. Opdat we niet vergeten.
