Het is de methode Over de muur van Klein Orkest. Zet twee verhalen naast elkaar, het liefst alternatieven van elkaar. Laat beide aanvankelijk parallel lopen om ze tegen het eind aan elkaar te knopen met als verrassende boodschap dat het ene eigenlijk niet veel beter is dan het ander. In het lied van Klein Orkest werd het toenmalig communistische Oost-Berlijn waar tegenspraak niet geduld werd, afgezet tegen het losgeslagen West-Berlijn (“Er wandelen mensen langs porno en peepshow”).
In de nieuwe musical De mol en de paradijsvogel hanteert schrijver-regisseur Daniël Cohen hetzelfde procédé. Hij zet de situatie van homo’s van voor de eeuwwisseling - zeg maar voor het openstellen van het huwelijk - tegenover hun situatie nu. In het toen volgen we een van de eerste iconen uit de gay geschiedenis Albert Mol, in het nu de jonge Syrische vluchteling Wassim. De eerste is een bekende Nederlander die op livetelevisie gedwongen wordt uit de kast te komen en zijn carrière in gevaar brengt, de ander waant zich na een barre vlucht naar Amsterdam in een gay paradijs, maar komt van een koude kermis thuis als hij op straat door een stel jongens in elkaar geslagen wordt. Iets te flamboyant gekleed, of volgens een van de sleutelwoorden in de voorstelling te ‘uitbundig’.
De schrijver Cohen is vooral op dreef in het schetsen van het tijdperk Albert Mol. Vooral het moment dat talkshowhost Koos Postema (in de voorstelling steevast ‘Posthuma’ genoemd) Albert Mol voor het blok zet en op de man af vraagt of hij net als vele andere theatermensen homoseksueel is. Als in een sportreportage wordt dat moment herhaald en herhaald om de zaak van alle mogelijke kanten te belichten. Misschien is de scène iets te lang opgehouden door een compleet lied, maar acteurs Milan van Weelden (Postema) en Laus Steenbeeke (Albert Mol) maken er behendig een zowel spannend als geestig moment van.
Over geestig gesproken, het stuk wordt opvallend luchtig gehouden. Heel anders dan voorstellingen en films met een LBHT-thema van vroeger, waar gays meestal teloorgegaan in een wereld vol haat, intolerantie en natuurlijk aids. Een mooie bijkomstigheid is dat Albert Mol een gelukkige relatie heeft met zijn boomlange Geurt, heerlijk goedzakkerig gespeeld door Milan van Weelden (een dubbelrol). Nergens geven die grappige, opbeurende momenten het publiek het gevoel dat ze als ingrediënten in een gerecht verwerkt worden omdat er een wet bestaat om bij serieuze stukken momenten van lucht toe te voegen. Meer alsof ze ontstaan uit de situatie. Minstens zo grappig zijn de scènes in de tegenwoordige tijd met Bob en Leo, de gastheren van de vluchteling, met veel plezier gespeeld door Frans Smulders en Laus Steenbeeke (een dubbelrol ook voor deze acteur). Misschien een makkelijk cliché, maar als ‘modern day’ Golden Girls kibbelen ze goedgebekt en de ene crue grap na de andere op elkaar afvurend over de opvang van hun gast.
Een probleem bij emancipatoire uitingen is de gijzelneming van hun publiek. De stukken breken meestal een lans voor een schone zaak, waardoor kijkers ze ongeacht de kwaliteit wel goed móéten vinden, anders zijn ze intolerant, burgerlijk of gewoon fout. Denk aan Zodiac met zijn duurzame boodschap. Geen zorgen bij De Mol en de paradijsvogel, want naast het prima script loopt de voorstelling over van kwaliteit. Allereerst de acteurs, de veteranen zijn al genoemd. Silyan Elkattabi zet de Syrische vluchteling Wassim indringend neer. Nog meer indruk maakt Silyan met zijn prachtige zang. Renée de Gruijl, sinds jaar en dag doemt zij altijd wel ergens op maar altijd in bescheiden rollen, heeft ook hier een klein aandeel, maar haar song Heel speciaal blijft nog wel even bij. Renée speelt Lucie, de vrouw van Albert Mol (jawel, Roy Donders heeft voorgangers) en in haar sololied geeft ze ontroerend commentaar op haar speciale positie in Alberts leven. En dan verdient het ensemble speciale aandacht en lof. Mats van Klinken, Ward van Klinken, Brecht Coppers, Kees Nieboer, Niek van der Deijl en Rick Bok vormen een voortreffelijke basis waarop de veteranen voluit kunnen excelleren. Geholpen door de prachtige muziek van Jan Groenteman en Ezra van Nassauw dansen en zingen ze alsof ze dit al jaren hebben gedaan. Bovendien spelen zij elk een klein rolletje, maar wel een karakter van betekenis in het leven van Albert Mol, zoals de eerste vriend, een woke kennis en zelfs een kritische Wim Sonneveld. In die momenten laten ze zien dat ze alle zes klaar zijn voor grote rollen.
Is er dan niets wat jammer is aan De mol en de paradijsvogel? Misschien dat het einde nogal voorspelbaar is? Dat het verleden en de tegenwoordige tijd beide hun nadelen hebben, net als Oost- en West-Berlijn? Of het nogal sentimentele einde als Albert Mol en Wassim elkaar op het eind in een soort Twilight Zone elkaar wel heel makkelijk vinden? In de voorgaande twee uur hebben we in ieder geval een van de mooiste musicals van het seizoen meegemaakt.
