DIT BERICHT STAAT VOL MET SPOILERS! SPOILER-ALERT!
Ciske de Rat — Donderdag 10 november 2016 — 3e try-out
Ongeveer acht jaar geleden beleefde de musical Ciske de Rat zijn wereldpremière in Carré. Dit jaar is voorstelling, als de zoveelste revival in korte tijd, opnieuw geprogrammeerd. Echter is deze productie — weliswaar door hetzelfde creatieve team — op een andere manier vorm gegeven. Voor mij een tweeslachtige ervaring. Soms werkt het, soms werkt het niet.
Nu moet ik allereerst bekennen dat ik nauwelijks objectief kan zijn. Doordat ik zelf als kind vanaf het begin in de vorige productie heb meegespeeld en de perspresentatie me dusdanig liet schrikken ging ik niet met een neutrale blik de zaal in. Echter heb ik mijn keiharde mening op basis van de perspresentatie bij moeten stellen, al ben ik (helaas) nog steeds niet extreem enthousiast over het eindresultaat. En geloof me dat ik had graag willen zijn, want Ciske is een enorm mooie productie en gelukkig staat het script van André Breedland nog steeds als een huis.
Veranderingen (dit stuk staat vol spoilers dus is expres geel gekleurd)
Er is veel veranderd aan de voorstelling. Om te beginnen het decor. Net als in de vorige versie is sprake van een ijzeren skelet. Dit skelet vormt echter iedere ruimte in het verhaal, waardoor het decor erg minimalistisch wordt, maar soms ook vrij eentonig. Vrijwel iedere locatie kent een ijzeren skelet als wand en twee/drie decorstukken als interieur, aangevuld met een lichtvierkant op de grond om de ruimte af te bakenen. Soms is er sprake van een achterdoek, maar vaak is de achtergrond gewoon zwart.
Een leuk gegeven is dat de scènes in het huis van Ciske, Dorus en meester Bruis (wellicht expres) qua plek exact gespiegeld zijn aan de staging van acht jaar terug.
Ook de muziek kent een aantal veranderingen. Joop van den Ende en een flink aantal mensen van het creatieve team zaten toevallig in de zaal. Henny Vrienten helaas niet. Het liefst had ik hem gevraagd waarom twee mooie nummers in deze versie een stuk lelijker zijn gemaakt. Het refrein van ‘Artis in september’ heeft deels een andere melodie gekregen die voor mij apart in het gehoor ligt, maar waarvan ook de reden volkomen duister is. Er was muzikaal in principe geen probleem in dat nummer.
Ik had verwacht dat ‘Streepjes op de muur’ aangepakt zou worden. Dat pijnpunt in de show is in de repetitieperiode van de vorige versie tekstueel, maar ook qua tussenscènes, wel een stuk over vier/vijf keer veranderd. Zo was er eerst een scène waarin door de kinderen enveloppen geplakt moesten worden op de werkzaal, en bestond er een cross-over van streepjes op de muur met de soldaten. Deze is zelfs nog gezongen bij de sitzprobe. Vandaar dat ik verwachtte dat streepjes wel een andere tekst zou krijgen.
Echter is alleen de muziek veranderd. Waar er eerst een hele mooie meerstemmige melodie was is er nu gekozen voor een snel tempo en een melodie die me persoonlijk terug doet verlangen naar het origineel. Waarom Henny, waarom?
Tevens missen er vijf nummers uit de vorige versie: Avondschemering, Ochtendgloren, Leven als soldaat, Teken van boven en Breekbaar. Nu markeerden Avondschemering en Ochtendgloren natuurlijk vooral een scène- en decorwisseling, dus snap ik waarom ze er in deze versie voor gekozen hebben om deze twee eruit te halen. Een soort cut-the-crap, al was het een mooie melodie.
Het is jammer dat Breekbaar verdwenen is. Het enige waarin Suus Bruijs zich als karakter nu nog kan profileren is in ‘Lampje voor de nacht’, wat in het tweede gedeelte (na het praatstuk) een duet wordt. De band met het nummer Gebroken in de tweede akte in hierdoor ook verbroken, aangezien die twee dezelfde melodie deelden. Symbolisch jammer.
Ook de eerste Leven als Soldaat is verdwenen, aangezien de tweede akte nu direct opent met de rechtszaal. Het nummer Moederhart, gezongen door Jan Verkerk, heeft hierdoor een nieuwe plaats gekregen, waar het verhaaltechnisch ook een stuk beter op zijn plek zit. Een verbetering ten opzichte van het origineel. Verder zitten alle nummers op vrijwel dezelfde plek.
Het nummer ‘Teken van leven’ van Betje heeft plaats moeten maken voor het nummer ‘Ciske, hee Ciske’. Een prima toevoeging het biedt Danny een mooie kans om met een nummer afscheid te nemen van de rol van Ciske (neem ik aan).
Qua scènes zijn de meeste teksten hetzelfde gebleven. Hier en daar is een zin veranderd of aangepast. Bij de soldaten is er soms voor gekozen om van twee scènes één scène te maken, waardoor het tempo van de show verbeterd is ten opzichte van het origineel. Ook viel me op dat de verschillende soldaten in deze versie meer als personages naar voren treden en echt karakters zijn in plaats van een naamloos ensemble.
En een groot pluspunt is de nieuwe staging van Pierement. Een feest om naar te kijken en het geeft je meer dan vroeger werkelijk het gevoel op een huwelijksfeest in de Jordaan te zijn. Een grote tip: let vooral op Ger Otte tijdens dit nummer. Ik heb de scène voor een groot deel gemist, omdat ik intens zat te genieten van Ger tot de tranen over m’n wangen rolden van het lachen.
Cast:
Het algemene acteerniveau in deze versie is erg sterk. Danny lijkt nog meer lagen ontdekt te hebben in zijn rol als Cis de man en levert zijn sterkste prestatie in de rol tot nu toe. Ook werd ik van mijn sokken geblazen door Silver. Heerlijk om eindelijk een Ciske te horen met een Amsterdamse galm aan het eind van zijn zinnen. Zijn accent is zeer natuurlijk. En vooral zijn acteren staat als een huis. Hij weet iedere zin een enorme lading mee te geven, die je vooral richting het eind van de eerste akte enorm emotioneert.
De interpretatie van Ellen Evers als Ma Vrijmoeth was even wennen, maar bevalt wel. Ze doet me denken aan een alcoholistische bijstandsmoeder, die haar kinderen verwaarloost. Het maakt haar menselijk en geloofwaardig in haar keuzes. Doordat haar uiterlijk minder opvalt dan bij Marjolein (en Ger al een dubbelrol speelt) is voor haar een leuk rolletje gevonden in de tweede akte als ‘mevrouw Blokzeil’. Haar foute vriendje Henri wordt uitstekend ingevuld door Ger Otte, die tevens schittert als Bovenmeester Maatsuyker. Het is de gehele voorstelling een feestje om Ger aan het werk te zien.
Bas Keyzer als vader is qua acteerwerk geweldig om naar te kijken, alleen moet hij niet proberen te zingen. Het lukt hem gewoon niet werd duidelijk in het nummer Geknecht en Gekooid. De momenten waarop hij het nummer parlando brengt komt het echt binnen. Het leidt pas af als hij moeite doet om de noten te halen. Het zou me niets verbazen als de veranderingen in ‘Niet weggelegd voor mij’ gemaakt zijn om meer zang van Vader Vrijmoeth te omzeilen.
Verder een degelijke invulling van de rollen. Job Bovenlander doet het prima als bloedzuiger Jan Verkerk, vooral in Moederhart maakt hij als geen ander duidelijk dat hij geen haar is veranderd sinds zijn schooltijd. Brigitte Nijman zet een prima Jans neer, maar toch mis ik de warme moederlijkheid die Mariska van nature over zich heen heeft. Het is tevens te horen dat Mariska een lagere stem heeft van Brigitte, waardoor deze in sommige stukken nog even moet zoeken. Maar dat kan, het is niet voor niets een try-out.
Boris van der Ham levert een prima Muysken af. En juist Ad Knippels, die vroeger Muysken speelde, is veel beter op zijn plek als meester Bruijs. In deze nieuwe regie weet hij de rol nog veel meer dimensies te geven dan Hugo Haenen destijds. Zelfs een sadistisch kantje bij het nakijken van Betjes dictee.
Het enige wat ik erg zorgelijk vond, aangezien het de eerste try-out in Amsterdam betrof en ze hier nog vier maanden vertoeven, dat we op het balkon (omdat het extreem leeg was) allemaal naar de eerste drie rijen werden verplaatst en daar nog grote gaten tussen vielen. Hopelijk komt o.a. door wat meer PR nog in orde.
