Bij de meeste musicals kun je lekker achterover leunen en het over je heen laten komen. Dat geldt zeker niet voor ‘the Last 5 Years’, waar je continu alert moet blijven. Door tijdlijnen te verweven, en veel informatie in liedteksten te stoppen, heeft schrijver Jason Robert Brown het zijn publiek niet makkelijk gemaakt. Wie onvoorbereid naar The Last 5 Years gaat zal hoogstwaarschijnlijk de draad kwijtraken bij alle sprongen in tijd en perspectief. Enige uitleg van te voren is dan ook zeker geen sine cure, bijvoorbeeld in de vorm van een flyer die er nu nog niet zijn.
In the Last 5 Years staan de laatste 5 jaar in het leven van Sanne en Jona centraal. Hun relatie begint zonnig, maar zodra Jona wel succes krijgt en Sanne niet ontstaan de problemen. Jona kiest voor zijn carriere zodra er een keuze tussen relatie en werk gemaakt moet worden en Sanne wordt steeds ongelukkiger door haar falen. Uiteindelijk gaat de relatie stuk.
Het verhaal is dus eigenlijk niet zo heel ingewikkeld, maar wordt het wel door het concept van de voorstelling. Waar Jona zijn verhaal gewoon van voor naar achter verteld, zien we de gebeurtenissen vanuit Sanne’s perspectief juist van achter naar voren. Haar eerste song is dus als het allemaal over en uit is, en naarmate de voorstelling vordert zien het juist allemaal steeds beter worden.
Het verhaal van de voorstelling is helemaal naar Nederland gehaald. Zo komt het Rijksmuseum voorbij, belt Sanne met Job Gosschalk waarin ze meldt dat ze zo enorm gegroeid is tijdens het jaar dat ze in een productie in de Efteling speelde, en heeft ze ook werk in België (in plaats van Ohio in het oorspronkelijke stuk). De vertaling van de teksten door Allard Blom zijn in orde; je hebt vrijwel nergens het idee dat je naar een vertaling zit te kijken, behalve misschien daar waar Shiksha godin en het liedje van Schmuel. Al is een verwijzing van Jona naar de PVV in het begin van de relatie een anachronisme, er van uitgaand dat we in deze relatie niet in de toekomst kijken.
Het podium is simpel ingericht. We zien een symmetrisch ingedeelde ruimte, met een tafel in het midden, een paar stoelen, een klok en aan beide zijden een trappetje en een projectiescherm. De linkerhelft is bedekt met lakens en doet denken aan de onbewoonde huizen die je in films wel eens tegenkomt. Ook de klok is bedekt. Als Birgit in deze helft speelt, en Ara in de andere is voorspelbaar hoe het podium aan het eind van de voorstelling er uit zal zien.
Op de schermen wordt af en toe een filmpje geprojecteerd. Illustratief, zoals het romantische uitje in het Vondelpark. We zien Birgit ook een keer achteruit lopen, als teken dat haar verhaal terug in de tijd loopt. Op het podium doet ze dat live ook 1 x, aan het einde van de voorstelling.
De muzikale ondersteuning is goed, maar uiteindelijk rust het slagen of falen van dit stuk op de schouders van de twee hoofdrolspelers, Ara Halici en Birgit Schuurman. Ara Halici heeft zijn kwaliteit al meermaals bewezen, en ook in deze voorstelling kunnen we weer genieten van zijn heerlijke stemgeluid. Toch lijken, anders dan bij eerdere stukken, een aantal keren de grenzen van zijn vocaal bereik te worden gezocht en gevonden. Het is dan op de tenen lopen, met als resultaat dat het wat zachter klinkt en soms ook minder verstaanbaar. Bij zijn eerste entree is hij bijna onherkenbaar, door kleding en kapsel. Hij weet in het begin van het verhaal wel een warme Jona neer te zetten, zodat je wel begrijpt dat Sanne hem ziet zitten. En hij blijft geloofwaardig naarmate het minder goed gaat tussen de twee. Alleen bij het daadwerkelijke overspel heb ik wat moeite.
Als je het drama als populariteitsdrama beschouwt is Sanne duidelijk de winnaar. Vreemd genoeg komt dit mede door het songmateriaal. Ondanks het hoge autobiografische gehalte van het stuk (de schrijver heeft zelfs dingen moeten wijzigen na een rechtszaak door mensen die zichzelf te veel herkenden) mag Sanne het hoogtepunt van de show zingen, haar auditie. Na dit nummer is het onmogelijk niet van haar te houden, en heeft Jona verloren. Mogen de beweegredenen van Jona ergens te begrijpen zijn, zijn keuzes (met name die tussen de verjaardag van Sanne die al een tijd in het buitenland zit en een zakendeal) zijn te egocentrisch, en (mede door onze voorkennis over haar toekomst) niet helemaal te vergeven. Daar komt natuurlijk nog bij dat hij aan het einde nog zijn carriere heeft en voor haar er eigenlijk niets meer overblijft.
Maar onze sympathie voor Sanne ligt niet alleen aan het materiaal; Birgit speelt en zingt de rol geweldig. Ze is zo puur, zo echt, zo niet karikaturaal, je lijdt echt met haar mee in haar gevecht om erkenning te krijgen. De auditie waar ze het goed doet (je hoort een stemmetje in je hoofd: “uitbeelden uitbeelden” roepen), en vooral de auditie waarin allerlei gedachten door haar hoofd spoken zijn enorm goed gedaan. Als zij eenzaam in bed ligt terwijl Jona de nacht met een ander heeft doorgebracht snik je met haar mee.
Ondanks dat er zeker een boel te gniffelen valt, is the Last 5 Years geen makkelijk avondje uit. In de kleine anderhalf uur die de voorstelling duurt (zonder pauze) moet je zeer alert zijn. En zelfs dan heb je het gevoel dat dingen je ontgaan, wat waarschijnlijk ook nog wel het geval is ook. Deze voorstelling brengen is dan ook een dappere keuze in een tijd waarin het doorgaans niet amusant en entertainend genoeg kan zijn. Hopelijk weet het zijn publiek te vinden. Een liefhebber van musicals mag deze in ieder geval niet links laten liggen.
