De musical Les Miserables behoort absoluut tot een van mijn favorieten. Ik las het boek nooit, zag de film meen ik maar 2 keer maar de musical inmiddels ontelbare keren in binnen en buitenland. Ik meen dat je Les Mis ook meerdere malen moet zien om hem beter te doorgronden en er telkens meer in te ontdekken. Er is inderdaad sprake van meerdere verhaallijnen en ik had in ieder geval niet aan 1 voorstelling voldoende om de puzzelstukjes in elkaar te zien vallen.
Voor mij gaat Les Mis over goed en kwaad, keuzes in het leven en hun gevolgen, rechtvaardigheid en liefde. En dat op verschillende niveau’s via verschillende verhaallijnen en tegen de achtergrond van Frankrijk in de 19e eeuw.
Goed en kwaad is een thema dat als rode draad door de voorstelling loopt. Valjean die lang vast zit voor een vergrijp van niets maar natuurlijk helemaal geen schurk is. Toch loopt hij na zijn voorwaardelijke vrijlating continue aan tegen een samenleving die hem niet meer moet, tegen onrechtvaardigheid. Met Javert als ultiem symbool van een oogkleppen-attitude, onverdraagzaamheid en rigiditeit. ‘Eens een dief altijd een dief’ is zijn motto en het kan hem op geen enkele wijze aan het verstand gebracht worden dat zijn inschatting van Valjean een verkeerde is geweest. Hoewel, het scheelt niet veel dat Valjean toch voor de verkeerde weg had gekozen. Maar door barmhartigheid van de bisschop wordt hem een nieuwe kans gegeven alsnog voor het goede te kiezen, en die kans pakt hij met beide handen aan. Valjean laat vervolgens zien wat voor een goed mens hij is en waarschijnlijk ook al was voordat hij voor het stelen van een stuk brood de nor in ging. Valjean ontfermt zich oa over de locale bevolking, over Cosette (okay, weliswaar uit schuldgevoel richting Fantine maar toch) en Marius, en zelfs Javert redt hij en vergeeft hij voor zijn daden. Het is echter de op papier rechtschapen Javert die daar niet mee om kan gaan en hem blijft wegzetten als de verpersoonlijking van de duivel. Uiteindelijk kiest Javert daarom zelfs voor het onomkeerbare kiest. Hoe bizar is dat en hoe zit het nou met goed of kwaad in deze?
Dan de Thenardiers, in mijn ogen in en in slechte mensen, van begin tot eind. Verwaarlozing van Cosette, diefstal, beroving (zelfs van de doden); Nergens deinzen ze voor terug. Zelfs op het huwelijk van Marius en Cosette proberen ze Marius nog geld af te troggelen, en laat die actie nou bij Marius leiden tot de wetenschap wie hem van de barricaden via het riool heeft gered. Daarmee bewijzen de Thenardiers ook meteen hun waarde in de tweede acte. Naast het feit dat zij natuurlijk voor het luchtige element zoeken in deze toch wel zware bevalling van 2 uur en 50 minuten.
Ondanks het kwaad in haar ouders is hun dochter Eponine uit ander hout gesneden. Zij kiest er niet voor dezelfde weg te bewandelen, brengt Cosette en Marius zelfs bij elkaar en brengt uiteindelijk het zwaarst denkbare offer. Hoe tragisch is het in de armen van je onbereikbare liefde te sterven? Eponine is een vrouw met het hart op de juiste plaats en dat is geen vanzelfsprekendheid gezien haar afkomst.
Excuus voor deze lange inleiding maar waar het mij om gaat is oa goed vs kwaad aan te stippen, iets dat zeker ook in het karakter van Eponine terugkomt. Al in de scene dat Cosette bij de Thenardiers geintroduceerd wordt, zien we het kwade karakter van het herbergiersechtbaar. Ondanks dat ze geen tekst heeft is wel duidelijk dat kleine Eponine verwend is en van haar ouders heeft geleerd om Cosette overal de schuld van te geven. Cosette leeft in een hel en je kunt gerust zeggen dat ze de eerste jaren van haar leven onderdrukt is geworden. Haar latere karakter is inderdaad een beetje eendimensionaal; ik zie een lieve, verzorgende vrouw die verliefd wordt op Marius en verder weining ontwikkeling laat zien. Hoe dat komt? M.i. is ze ook een beetje ‘oppervlakkig’ gehouden door Valjean. Wat ik bedoel is dat Valjean haar altijd heeft willen weghouden van de narigheid, en zwijgzaam is geweest over zijn verleden (tot de slotscene dan). Voor Eponine lijkt het op het oog misschien makkelijker zijn geweest als lievelingetje van haar ouders. Maar is dat ook zo? Daar waar Cosette in mijn ogen met name een rotjeugd heeft gehad tot het moment dat Valjean haar weghaalt, denk ik dat Eponine op latere leeftijd behoorlijke zorgen heeft gekend, wetende uit wat voor nest ze kwam, wetend hoe rot Cosette het moet hebben gehad en voortdurend geconfronteerd wordend met hoe het niet moet. En verlangend naar een liefde die een illusie zal blijven. Hoe tekenend is het dat ze op haar sterfbed een symbolische afscheidskus van Marius probeert te krijgen, die die wens niet beantwoordt.
Dat Javerts inschatting van Valjean ‘eens een dief altijd een dief’ niet klopt, geldt zeker ook voor Eponine. Ze komt uit een heel beroerd nest maar kiest niet voor het kwade - hoe voor de hand liggend misschien ook -, maar voor het goede. Maar hoe zullen de meeste mensen naar een Eponine kijken, wetend uit voor familie ze komt?
Voor Eponine loopt het helaas niet goed af en dat wordt door het publiek moeiteloos opgepakt in de vorm van een groot portie sympathie. Eponine is een meid met karakter en heimelijk hoop je een beetje dat Marius voor haar zou hebben gekozen.
Als sleutelfiguur mbt de relatie tussen Cosette en Marius, toch een van de rode draden in het verhaal, en als tegengesteld karakter aan dat van haar ouders (good vs bad) zou ik Eponine een waardevol karakter willen noemen en absoluut geen overbodig karakter. De vraag waarom zij Valjean komt halen zou ik inhoudelijk niet snel kunnen beantwoorden, Fantine is wat dat betreft natuurlijk een veel logischer keuze. Maar zoals Theo terecht opmerkt, het zijn beiden pure, eerlijke vrouwen en het blijft een prachtig plaatje.
