De Bonifatiuskapel in Dokkum is tot en met 10 juni het toneel voor de musical Bonifatius. Een musical, die zijn oorsprong vond in Fulda,waar het klooster staat dat hij liet stichten en tevens zusterstad van Dokkum. Wat iedere Nederlander die de musical kende waarschijnlijk dacht, dacht ook Corynna Koopmans. “Waarom doen we dit niet in Dokkum?” En zo gebeurde het nu ook daadwerkelijk.
Het één op één vertalen van de musical heeft echter geen zin. Daarvoor is het origineel te veel toegespitst op Fulda. Er is dus een nieuw script geschreven (door Jasper Verheugd), waarin nieuwe Friese personages zijn toegevoegd, en is er van het origineel niet veel meer dan een gedeelte van de muziek overgebleven. Een vrijwel geheel nieuwe productie, die natuurlijk aanvoelt.
Bonifatius heeft even tijd nodig om op gang te komen. Iedereen wordt voorgesteld en de situatie moet worden uitgelegd. Het duurt daardoor wat lang tot het eerste liedje wordt gezongen. Bonifatius wordt verkozen tot abt van een klooster in Engeland, maar wil dit niet. Hij wil de wijde wereld in, missionaris worden. Waar de anderen unaniem voor Bonifatius stemden, was zijn stem voor de jonge Sturmius. Uiteindelijk wordt geen van beiden abt, en gaan ze samen op pad. De jonge, goedgelovige Sturmuis contrasteert mooi met Alrun, die zij op hun weg tegenkomen. Zij was door haar vader, druïde Kriin, in een soort deal naar de bisschop van Keulen gestuurd en daar door hem bezwangerd. Zij is nu door zowel de Friezen en de kerk verstoten, en begrijpelijk nogal fel. En dan is er nog Liobe, de nicht van Bonifatius, met wie hij een innige band heeft.
Als je een musical maakt over een historisch persoon is het risico op een droge geschiedenisles levensgroot aanwezig. Dat is bij deze Bonifatius niet gebeurd. Hoewel er in de vertelteksten (met name aan het begin en het slot) veel over de man wordt verteld, is in de musical zelf het fictieve verhaal van Alrun vrijwel net zo belangrijk als de feitelijke strijd tegen ongelovigheid en onzedigheid. De gevoelens van Bonifatius blijven wat meer onder de pet, waardoor de emoties van Alrun meer de ruimte krijgen. Al worden de gevoelens van Lioba voor Bonifatius even duidelijk als die van Sturmius voor de onfortuinlijke Friezin.
De duivel in het stuk is niet de Friese koning, noch de druïde. Dat is Hildegar, bisschop van Keulen, die in zijn losbandigheid met niemand rekening houdt, behalve zichzelf. Die doet wat hij wil, en dat ook mede kan dankzij Sidonius, zijn rechterhand en een boom van een kerel.
De hoofdrolspelers zijn allemaal bekende namen uit de musicalwereld. Deze zin had gevolgd moeten worden door, behalve één. Inne Bilker, lokale bekendheid, speelde koning Redbad tot de repetities, maar verstapte zich zodanig,dat zijn been in het gips moest. Zijn rol wordt nu overgenomen door Milan van Weelden, die ook de rol van Sidonius speelt.
In de titelrol is Richard Spijkers te zien. Het is een verademing om zo weinig moeite te hoeven doen om iemand te verstaan, vooral tijdens de zangpartijen. Wieneke Remmers is zijn nicht Lioba, die de liefde voor haar neef zo goed speelt, dat we de risico’s die zij neemt ook daadwerkelijk geloven. Wouter Braaf is heerlijk schattig als Sturmius, die blind vertrouwen heeft in de kerk, en jeugdig op alles reageert, inclusief zijn gevoelens voor Alrun. In vrijwel alles het tegendeel van Lotte Verhoeven, die het maximale haalt uit de meest interessante figuur van het stuk.
Meer misbruik maken van je positie dan bisschop Hildegar doet is vrijwel onmogelijk. Theun Plantinga geniet zichtbaar van deze oerslechte rol, maar weet ook als hij de touwtjes even niet meer in handen heeft de komische situatie volledig uit te buiten. Met zijn indrukwekkende stem en voorkomen is Milan van Weelden een persoon waar je niet omheen kunt. Paul Donkers speelt een aantal kleinere rollen, waarvan die van paus Gregorius het meeste succes heeft. De scène waarbij hij moet gaan zitten en een brief lezen is één van de komische hoogtepunten uit de voorstelling.
Voor een niet-Friessprekende moeten we de rol van druïde vooral uit het spel, de gebeurtenissen en de lichaamstaal halen, en dat lukt redelijk. Syb van de Ploeg spreekt en zingt alles in het Fries, en zeker in de zang is dat toch een vertaalslag te ver. In je moedertaal is het vaal al moeilijk genoeg om te verstaan wat er wordt gezongen
De voorstelling heeft behoorlijk wat vertelmomenten. Omdat er geen verteller is krijgt Bonifatius hierdoor een dubbele dimensie. We zien acteurs die soms wat vertellen, maar ook in kostuum in het zicht staan zonder deel te zijn van de scene, en natuurlijk zien we de personages. Wat Daendels, de reizende productie in Overijssel van 2 jaar geleden explicieter (en veel absurder) deed, een productie overigens waarin we ook Theun Plantinga konden zien. Vooral in de tweede akte valt het op, en zorgt het voor een luchtige sfeer. Als een handeling voor een bepaalde tijd gedaan moet zijn, en de een de klok luidt, krijgt deze een gebaar even te stoppen met luiden, en even later, als het inderdaad klaar is, om de laatste ruk aan de klepel te geven. Ook een juten lap, die ter plekke wordt opgevouwen en zo transformeert in een pasgeboren baby hoort bij deze manier van theatermaken. : een voorstelling creëren samen met (de fantasie van) het publiek. Het decor is dan ook weinig uitbundig. Er wordt vooral gebruik gemaakt van de faciliteiten van de kapel. Alleen het naar voor- en achteren bewegende plateau is in functionaliteit echt speciaal.
De muziek staat grotendeels op band, maar wordt aangevuld met een live-instrument, dat vaak wisselt. Een gouden greep, waar een compleet live orkest niet realistisch is. Het geeft de muziek extra leven, en, als een soort spelletje ga je je afvragen waar hij nu weer op gaat spelen. Hubert Heeringa is de multi-instrumentalist die hiervoor zorgt. Een blaasinstrument, een viool, slagwerk, hij kan het allemaal.
De voorstelling kent in mijn ogen twee minpuntjes. De eerste is dat de locatie ervoor zorgt dat het publiek in (meer dan) een halve cirkel rond het speelvlak zit. De helft kijkt er dus min of meer vanaf de zijkant naar, terwijl er grotendeels naar voren wordt gespeeld. Hier had wat meer rekening mee moeten worden gehouden bij de enscenering van het stuk.
De tweede is het gevolg van het schrappen in de originele soundtrack. Hierdoor is mijn persoonlijk favoriete nummer, het meest opgetogen nummer ‘Salz der Erde’, wat een beetje een gospel-gevoel heeft, gesneuveld. Dat is jammer, ook al omdat het nieuwe geschreven nummer ‘It wetter waakst’ weliswaar niet onaardig is, maar evenmin een topper.
Toch mogen we als geheel concluderen dat hier een prachtprestatie is neergezet. Mede door het koor en de dansers, die goed in hun rol opgaan klinkt de voorstelling als een klok, ook als deze niet wordt geluid en ziet het er ook voortreffelijk uit. Geen mooiere manier om Dokkum weer op de kaart te zetten
Het organiseren van deze musical heeft in Dokkum het Bonifatius-besef weer doen groeien, en er zijn allerhande Bonifatius-initiatieven opgezet. Want hoewel de man de Nederlandse geschiedeniscanon niet heeft gehaald (in dat tijdvak heeft hij het afgelegd tegen Willibrord), zijn velen nog opgegroeid met het jaartalfeitje: Bonifatius bij Dokkum vermoord. Om die grotere aandacht te genereren zou het nuttig kunnen zijn als deze voorstelling, net als destijds in Fulda, een reprise krijgt en volgend jaar hier weer te zien zou zijn. Het zou ook leuk zijn voor de onfortuinlijke Inne Bilker, die dan misschien alsnog zou kunnen spelen. Voor een aantal voorstellingen voor de komende negen dagen zijn nog kaarten beschikbaar: voor wie Dokkum te bereizen is zou ik zeggen: ga kijken.
Foto’s: Linda Vellema
