GESCHIEDENIS VAN EEN KLASSIEKER
De musical Cabaret had als basis het boek Berlin Stories (1929) van Christopher Isherwood. Hij schreef, “I am a camera with its shutter open, quite passive, recording, not thinking”. Dit boek werd door John Van Druten bewerkt tot het toneelstuk I Am a Camera (1951), waarin de legendarische Julie Harris voor het eerst gestalte gaf aan Sally Bowles, de mislukte entertainer. Ze werd beloond met een Tony Award en herhaalde in 1955 haar rol op film.
In 1966 ging op Broadway de revolutionaire musical Cabaret in premiere, gebaseerd op Berlin Stories. Joe Masteroff schreef het script en John Kander en Fred Ebb de nummers, die op twee manieren functioneerden: als verhalende nummers, maar ook op een Brechtiaanse manier. Ze gaven vaak commentaar op scenes, personages, themas. Met deze musical creerde regisseur Harold Prince (Sweeney Todd, Evita, The Phantom of the Opera) de eerste concept-musical, waarin het cabaret op toneel een metafoor was voor het decadente Duitsland van net voor WOII en het publiek door een enorme spiegel werd betrokken bij de gebeurtenissen op toneel.
In 1971 verfilmde Bob Fosse Cabaret met groot succes. Het was echter een radicale vertaling naar film. Zo werd bijvoorbeeld de relatie tussen Fraulein Schneider en de Joodse Herr Schultz geheel geschrapt en gebruikte Fosse alleen de nummers die in het cabaret werden uitgevoerd. Joel Grey herhaalde zijn toneelrol als de Emcee en Liza Minnelli speelde Sally Bowles. Zowel Fosse, Grey en Minnelli wonnen Oscars.
Revivals van Cabaret hadden zich altijd gehouden aan het originele regieconcept van Prince. Dit maakte echter dat het stuk niet werd aangepast aan de veranderende tijden. Met als gevolg dat Prince zijn eigen Broadway revival, met alweer Grey, een commerciele flop werd in 1987. Er was niets nieuws onder de zon. Zo ervaarde ik ook mijn eerste kennismaking met Cabaret in het theater in 1989. Toen zag ik de Joop van den Ende productie met Willem Nijholt (in topvorm) als de Emcee. De productie kwam op mij over als traag, ouderwets en overbekend. Het deed me eigenlijk niet zo veel. Het was tijd voor een nieuwe kijk op deze klassieker.
EEN KLASSIEKER HERBOREN
Het was de artistiek leider van het intieme Donmar Warehouse in Londen, Sam Mendes, die het publiek in 1993 een radicale nieuwe interpretatie gaf. Met Jane Horrocks als Sally Bowles en Alan Cumming als de Emcee. In 1998 kreeg Mendes, samem met co-regisseur en choreograaf Rob Marshall, van de Roundabout Theater Company de kans om zijn concept verder uit te werken op Broadway, in de meeste decadente disco van de 70’s in New York: Studio 54. Alan Cumming werd weer gecast als de Emcee en Natasha Richardson (dochter van Vanessa Redgrave) als Sally. Deze versie heeft jaren met succes gelopen (2400 voorstellingen) met acteurs als John Stamos (Full House), Michael C. Hall (Six Feet Under), Adam Pascal (Rent) in de rol van Emcee en actrices als Jennifer Jason Leigh, Brooke Shields, Teri Hatcher (Desperate Housewives), Jane Leeves (Frasier), Lea Thompson (Caroline in the City) en Molly Ringwald (Pretty in Pink) als Sally.
Dit was de twee keer dat ik Cabaret zag, maar ditmaal was ik na afloop helemaal ontdaan van deze briljante uitvoering. Een klassieker is herboren.
DE SPEELRUIMTE
Een van de nieuwe elementen aan deze Cabaret is de speelruimte, ontworpen door de veelgevraagde club designer Robert Brill. Bij binnenkomst loop je een echte nachtclub in, met zwarte houten stoelen en tafels, waarop rode lampjes staan. Tussen de tafels door lopen serveesters, waar je drankjes en hapjes bij kunt bestellen. Het speelvlak is leeg en de achterste wand bestaat slechts uit een rij met deuren. Aan beide kanten van het toneel zijn trappen die leiden tot een bovenverdieping. Hier bevindt zich het orkest, die wordt geframed door een enorme, schuin gehangen, verlichte lijst. Zodra je de zaal inloopt bevindt je dus echt in een decadente nachtclub in Duitsland.
DE SHOW
Het knappe aan het regieconcept van Mendes is dat hij een verfrissende blik op Cabaret weet te werpen, zonder het radicaal te herschrijven. Iets wat hij bv. ook wist te doen met Company van Stephen Sondheim.
Vance Avery als Emcee
In deze interpretatie is de rol van de Emcee van een bijrol verandert tot een hoofdrol en werd vertolkt door een onvergetelijke Vance Avery, gehuld in slechts een broek en bretels. De Emcee is ditmaal een personage dat fungeert als reisgids door het vervallen Berlijn. Avery transformeert zich tot vele gedaantes, van man tot vrouw tot zelfs Hitler. Hij provoceert, geeft commentaar en observeert. Avery trekt het publiek de dansvloer op en refereert treiterend naar het publiek op het balkon als ‘poor people’. Zijn nummer “If You Could See Her” is het punt in het tweede bedrijf, waarin de hilarische show verandert in iets veel grimmegers. De allerlaatse transformatie van Avery aan het eind van het stuk, als het toneel helemaal leeg is en overspoeld wordt door wit licht (van de briljante Peggy Eisenhauer en Mike Baldassari), bezorgt je kippevel en is een beeld dat ik in elk geval nooit meer zal vergeten. Het publiek was even doodstil en barste daarna in applaus uit.
Susan Egan als Sally Bowles
Ook de interpretatie van Sally Bowles door Susan Egan (de originele Belle in Beauty and the Beast) is veel gewaagder. Ze is weer Engels en niet echt een fantastische zangeres. Het titelnummer is dit keer ook meer een wanhoopsschreeuw, dan de professionele show stopper van Minnelli. Egan gaat er in de loop van de show steeds slechter uit zien. Haar gezicht is lijkbleek, ze heeft lange valse wimpers en we zien haar drugs innemen aan haar kaptafel. Zoals de (voor het eerst in deze versie openlijk homoseksuele) schrijver, Cliff (Michael Hayden), aan het eind zegt, “..I was dancing with Sally Bowles and we were both fast asleep.” Een mooie metafoor voor het Duitse volk en de wereld.
Michael Hayden als Cliff
De overige cast is ook een en al top niveau. Van Carole Shelley en Dick Latessa als het oudere stel, Schneider en Schultz, wiens liefde verboden is onder de Nazis tot Victoria Clark (Kost) en Martin Moran (Ernst), die met de nazis synpathiseren. Ook het ensembele mag er wezen. Ze struinen over het toneel in weinig verhullende kostuums van William Ivey Long, met uitgelopen makeup, onder de blauwe plekken, tatos en piercings. Mendes en Marshall houden ze constant aan het werk. Als ze niet op het toneel zijn, dan spelen ze diverse instrumenten in het orkest.
Carole Shelley als Fraulein Schneider
DE SONGS
De songs van Kander en Ebb, prachtig georkestreerd door Michael Gibson, blijven nog steeds overeind. Van het openingsnummer “Wilkommen” tot de klassieke titelsong. Het nummer “Money”, die voor de filmversie werd geschreven, is nu ook in het stuk verwerkt. Een van de beste theatrale nummers is “Tomorrow Belongs to Me”. Het werkt erg manipulerend. Het is een lekker volkslied, een meezinger, waar je als publiek aan mee wilt doen en aan het eind voor wilt klappen. Totdat het tot je doordringt dat het een nummer is dat oproept tot nazisme. Deze voorstelling weerhoud je er van om, net als Sally, Cliff, de Duitsers en de wereld in slaap te vallen en dwingt je tot alertheid. Dit doen Mendes en Marshall door je als publiek zo veel mogelijk bij de actie op het toneel te betrekken, zodat je niet alleen participant wordt maar ook medeplichtig. Vandaar de doodse stilte aan het eind.
Het is de geniale Mendes en Marshall gelukt om Cabaret weer de impact te geven die het in 1966 op een Broadway-publiek moet hebben gehad. Dit is een musical die ik nooit meer zal vergeten.
Komend seizoen zal Joop van den Ende deze interpretatie ook in Nederland produceren, met de spannende castingkeus van Ara Halici als de Emcee en de voorspelbare keus van Pia Douwes als Sally. De musical zal exclusief in Carre te zien zijn.