Mocht de theaterwereld de voetbalwereld volgen en er elke zomer grof geld wordt betaald voor transfers dan hadden we Tobias Nierop waarschijnlijk niet meer teruggezien in Leusden. Zijn vertolking van Johan Cruijff is namelijk geweldig en zou zeker zijn opgepikt door scouts van de grote spelers in de Europese theaterwereld. Ook na de korte rustperiode staat hij weer volledig op scherp om zijn verhaal in het theater te vertellen en dat zonder in de valkuil van parodie te vervallen, daar waar de voorstelling als geheel weldegelijk zijn groteske momenten kent.
Nog voor de voorstelling daadwerkelijk begint wordt het publiek al warm gemaakt door een coverbandje, de Kickers, bestaande uit castleden, die enkele pop/rock klassiekers vertolkt. Bij deze voorstelling komt het première cadeautje meteen goed van pas: met Bloed, Zweet en Tranen wordt enthousiast met de sjaaltjes gezwaaid. Het einde optreden gaat naadloos over in het gospelachtige openingsnummer. De voorstelling gaat vooral over de tijd dat Cruijff zelf voetballer is. Zijn eerste contractonderhandeling, die hij op aanraden van vriend Piet Keizer ingaat met een begeleider, zijn moeder Nel. Aan het lieve mens, dat volledig onder de indruk is van het fenomeen Ajax, heeft hij niets, maar hij weet er toch veel meer uit te slepen dan oorspronkelijk werd geboden. We zien zijn ontmoeting met zijn latere vrouw Danny, in een prachtige sixties-setting en hoe haar vader zijn zaakwaarnemer werd. Botsingen met autoriteit lopen als een rode draad door het leven, net als een niet altijd even goed inlevingsgevoel bij anderen, vooral zij die niet op precies dezelfde manier in de wedstrijd zitten.
Cruijff wordt nu natuurlijk herinnerd als de al dan niet beste voetballer ter wereld ooit en de motor van het succesvolste Ajax ooit, maar ook buiten het veld heeft hij genoeg meegemaakt. Wat de voorstelling erg goed doet is al deze gebeurtenissen met elkaar in verband brengen. Feiten, die ik me vaag herinnerde (ik was erg jong in zijn glorietijd), blijken erg met elkaar verweven. “Dat is logisch.” Na het zien van de voorstelling wel. Net als dat je begrijp krijgt voor de rol van Danny in de keuzes van Johan, waarvoor zij destijds enorme bakken stront over zich heen kreeg. (Daar hadden ze toen geen social media voor nodig).
Naast Tobias Lierop keert ook Myrthe Burger terug als Danny Cruijff. Ze hebben een uitstekende interactie, zeker als de vonken er vanaf vliegen. In veel andere rollen zijn er nieuwe gezichten. Naast Cruijff is ook Rinus Michels zo’n karakteristiek figuur die om persifleren roept. Peter Drost neemt zijn typische stemgebruik goed over, maar blijft weg van de overdrijving. Cor Coster wordt met de nodige tongue-in-cheek lekker gespeeld door Steyn de Leeuwe.
Twee spelers hadden al een iets eerdere transfer, en speelden al een aantal shows voor de zomerstop. Theo Martijn Wever is dus (net iets minder) nieuw als Piet Keizer en speelt de rol van deze Ajax-icoon zeer overtuigend. Kim van Zeben zagen we zelfs al als Nel Cruijff (schattig mens), maar zien we nu ook als drummer van de Kickers en als Eunice Kennedy. Sowieso zien we alle bijrolacteurs in allerhande ensemblerollen.
De voorstelling is een bont geheel van allerlei elementen, die voor het grootste gedeelte prima in elkaar vallen. Sommige speeches van Johan Cruijff zijn bijna stand-up, zeker als hij als Johan in zijn eigen voorstelling zit. Dit wordt in extremis doorgevoerd als Johan praat met de acteur die hem speelt. Soms wordt de vierde wand doorbroken, en duikt Cruijff op in de zaal om een sigaretje te bietsen. Of wordt een ‘storing’ aangegrepen tot een conversatie met het publiek. Waar de spelerskleding realistisch is, zijn alle bobo’s voorzien van enorme oversized pakken, wat ze dus ook visueel groteske figuren maakt. Soms wordt een voorwerp gespeeld door een acteur (schemerlamp, tafeltje). Filmbeelden worden soms gebruikt als illustratie van het gebeurde, maar we zien Cruijff ook live meespelen op meters hoogte. Het beruchte zwembadincident wordt weer voorzien van komische effecten op beeld. Muzikaal schiet de voorstelling alle kanten op, met Rage Against the Machine-achtige herrie als meest extreme voorbeeld. De beweging is daarbij altijd passend, met gelikte thematische choreografieën bij de voetbalscenes als hoogtepunt. Met zo veel uitschieters alle kanten op is het soms ook wat veel. Er wordt af en toe gesneerd naar de maatschappij van nu, en dat is soms nogal geforceerd, al werkt het op andere manieren wel. En waar veel rollen genderneutraal worden ingevuld zonder daar de nadruk op te leggen, voelt een schmiermoment van een man in bikini nogal ongepast.
De identiteitscrisis die we voor de zomerstop in de uitingen constateerden, namelijk niet weten wat 14 nu eigenlijk is, is gezien het voorgaande begrijpelijk, maar deze blijkt nu wel voorbij. Met de nieuwe naam ’14, het theaterspektakel over Johan Cruijff’ wordt in ieder geval duidelijk dat deze theatrale mengvorm niet onder één kopje te vangen is. De eerste naam is nog wel terug te vinden op de grote versie van de eerder gewonnen Musicalaward voor beste oorspronkelijke productie.
’14, het theaterspektakel over Johan Cruiff’ is te zien in het nog jonge AFAS theater in Leusden.
