M-lab’s 50 jaar Musical in Nederland — Deel 1

De Engel van Amsterdam met o.a. Susan Seegers:
De Engel van Amsterdam is een combinatie van de Gijsbrecht van Aemstel met de Amsterdamse politiek van die tijd.
Thomas van Luyn regisseert en bewerkt de Engel van Amsterdam, vooral bekend van de Mike & Thomas show op de televisie. Musical is hem niet helemaal vreemd, want hij speelde met Bill van Dijk in de door Koen van Dijk vertaalde musical Little Shop of Horrors en werd zelfs genomineerd voor een Musicalaward.
Thomas van Luyn: Als je de Engel leest is het een heel erg gedateerd stuk. Niet alleen omdat de politiek anders is, het is ook een heel erg zelfingenomen stuk, wat de Gijsbrecht ook is. Een beetje borstklopperij over hoe geweldig Amsterdam is geworden. Je gaat naar het verleden en je ziet hoe het is gekomen dat Amsterdam nu zo fantastisch is. Dat maakt mij een beetje kribbig. De tijdsgeest is ook niet meer zoals in de jaren zeventig van ‘wat zijn we gezellig aan het blowen’ en ‘wees welkom’ en ‘we hebben die commerciële boeven toch maar mooi de stad uitgejaagd’. Dat is niet hoe de mensen nu naar de stad en zichzelf kijken. Het zit vol met ‘vrouwen, vrouwen moeten de macht’-achtige teksten en ‘’waarom dragen we kleren, laten we allemaal naakt lopen’. Dus de Engel is een historisch document, maar als je er met de blik van nu naar wilt kijken zul je een heleboel dingen moeten omgooien.
Zowel de Gijsbrecht als de Engel eindigen met een slot waarin wordt gezegd, waarom dit allemaal gebeurd is? Het is allemaal gebeurd om de stad nu te laten zijn zoals hij nu is.
De muziek is tijdloos, en wat ik voornamelijk ga doen is de rollen een beetje omgooien. Wat er ook in zit is dat de zoon een rebel is en de vader is een beetje passief… Dat zou je tegenwoordig bijna andersom kunnen doen, en dat doe ik dus ook. De vader wil graag protesteren en de zoon wil de stad juist op orde te houden. Het zou dus kunnen dat iemand anders een lied zingt, maar dat is niet gezegd.
Er zit ook een grote rol in voor de godsdienst, het schoppen tegen de kerk. Op de manier waarop het er nu in staat ontkom je er niet aan om ook iets over de islam te zeggen, dus op die manier zal de engel zijn.
In de Gijsbrecht zit een engel die deus ex machina de boel komt redden; deze engel opent “De engel “ en het hele stuk door begint ze te komen tot de speech uit de Gijsbrecht: “Het hemelsche gerecht heeft zich ten lange lesten Erbarremt over my en mijn benaeuwde vesten, blablabla” en voor de mensen die toen naar de musical gingen was die tekst bekend, en was dat dus een grap. Mensen die nu kijken hebben geen idee, dus dat wordt ook anders.
Thomas van Luyn is nog volop bezig, net als de casting. Dit laatste heeft ook te maken met de bewerking van het stuk. Van Luyn zoekt naar mensen die van zichzelf rolschrijvend werken; het zullen collega humoristen en cabaretiers zijn, maar het hangt uiteraard af van de mensen die beschikbaar zijn. Mensen die ironie of een tweede laag kunnen geven, van zichzelf al. Net zoals in die tijd veel rollen werden gespeeld door cabaretiers.
De Engel van Amsterdam is van 29 juni tot en met 4 juli te zien/

We spraken na afloop van de presentatie met Brigitte Heitzer, die de jonge Maria zal spelen in Maria:

Maria is een voorstelling met veel klassiekers. Ben je nog verrast door de nummers die in de voorstelling terecht zijn gekomen?
Toch wel. Je hebt natuurlijk musicals waarvan je denkt: die moet erin, zoals West Side Story, Hair of Anatevka. Maar ook Godspell, en daar kende ik helemaal niets van. Promises promises was voor mij een verrassing.

In het stukje wat we te gezien hebben, een mash-up van twee Maria-liedjes, waren het vrij korte fragmenten uit de nummers. Geldt dat voor de hele musical?
Nee, er komen ook gehele nummers in voor. Uit Oliver komt bijvoorbeeld “Hij kan niet zonder mij”. Ik zing “Als ze me nou eens zouden zien”, een nummer uit Sweet Charity wat er helemaal in zit. Daniël heeft dat heel goed geschreven. Er zitten hele korte stukjes in van musicals die naadloos aansluiten op het verhaal, en dan vaak ook nog in de originele vertalingen, en er zitten in z’n geheel nieuw vertaalde nummers in. Zeer ingenieus.

Heb je al een hoogtepunt in de voorstelling
We hebben pas zes dagen gerepeteerd, en ik heb nog geen idee. We zijn nog aan het zoeken en aan het setten. Bepalen waar we op en af moeten, wat we nu zijn en hoe gaan de liedjes ook alweer. Ik zie wel bepaalde dingen gebeuren bij Jamai, bij Bill en bij Carolina waarvan ik denk “dat kan wel heel erg mooi worden”. De muziek uit West Side Story blijf ik een van de mooiste scores vinden die ooit geschreven is.

In het fragment wat we zagen waren jullie alle vier continu op het podium. Is dat bij de hele voorstelling ook zo?
Dat is vrij vaak zo. Het is een soort transparante vorm van musical maken. We gaan geen ingewikkelde kostuumverkledingen doen. We spelen heel veel kleine rolletjes tussendoor; ik wissel van kleine Maartje (de jonge Maria) ineens naar een ander meisje die in een droom voorkomt. Het is hoedje op, hoedje af, sjaal om, sjaal af. Dat is wel heel erg leuk; we zijn natuurlijk maar met z’n vieren. Het is een soort code wat het publiek krijgt; nu is het die, dan is het die.

Je speelt nu in het theater nieuwe nummers; deze voorstelling zit vol met oude klassiekers. Heb je een voorkeur?
Nieuw repertoire ontdekken vind ik één van de leukste dingen die er zijn. Maar dit jaar heb ik de kans gekregen om beide dingen te doen. Nieuwe nummers kun je ontdekken en maken, maar klassiekers zijn niet voor niets klassiekers. Volgend jaar zit ik in Miss Saigon; dat is niet voor niets een stuk dat al jaren over de hele wereld gespeeld wordt. Het is toch een eer dat je die op jouw manier mag invullen, met jouw eigen inbreng en bagage. De combinatie dus om al die dingen te kunnen doen, dat is leuk.

Miss Saigon is doorgecomponeerd, net als Evita, Maria niet. Heb je daarin nog een voorkeur?
Dat is net het leuke aan musical; het is zo divers. Er worden zoveel verschillende soorten musicals geschreven. Dat is een reden dat ik voor musical gekozen heb. Van de grote spektakelmusicals tot de kleine off-off Broadway verschijningen, en ook qua stemgebruik. West Side Story zingen vraagt om een totaal andere techniek dan als ik Sweet Charity moet doen. Een doorgecomponeerde musical vraagt qua spel, techniek en beleving ook om een andere techniek dan een niet-doorgecomponeerde musical. In een doorgecomponeerde musical tilt de muziek je spel op; muziek emotioneert en versterkt, levert een bijdrage aan wat je zegt. Daar zijn de spelaccenten op de muziek geschreven, en dat is niet voor niets. Dat maakt Les Miserables, of Miss Saigon ook zo goed; omdat het werkt.
In het begin is dat vaak lastig, omdat je gevoel wat anders vertelt. Maar als je de code eenmaal door hebt, kun je je niet meer voorstellen dat je het anders zou spelen.