Wat werden we twee jaar geleden verrast door de musical ‘Magdalena’ van ‘the Singing Factory’. Nu is er ‘November ‘89’. De rit erheen verloopt ditmaal een stuk soepeler, zonder een spekgladde ijzelweg, al is Antwerpen nog steeds een bouwput, en is het vinden van een parkeerplaats bij het Zuiderpershuis wel een hele opgave. Eenmaal gevonden is het als Nederlander overigens wel prettig te merken dat deze niets kost.
The Singing Factory is heeft zich in korte tijd laten zien als een sterk gezelschap. Recent was er bijvoorbeeld een prachtige versie van Jason Robert Brown’s 13 door de middengroep Melodia van de vereniging, dat zowel een succesverlenging als een Musicalworld Award-nominatie kreeg. Voor Magadalena werd Youphoria (de oudste jongeren van the Singing Factory) genomineerd. Na het misbruik in de Katholieke werkhuizen in die voorstelling is er opnieuw een bladzijde uit de geschiedenis opengeslagen, waarop (ook) het lijden van de jeugd van de pagina’s druipt. In November ’89 gaat het over de bewoners van Oost-Berlijn, op het moment dat de grenzen worden dichtgegooid en de muur wordt geplaatst. In het bijzonder gaat het over de broers Arend en Klaus, die in 1961 aan de Humboldt Universiteit gaan studeren, en er terecht komen in de Studentenunie. Deze wordt geleid door Johanna, en haar vriendje Lenard. Zij willen protesteren tegen de muur en voor vrijheid, zeker nadat de moeder van Emily, een van de medestudenten (en het vriendinnetje van Klaus), van vier hoog uit een raam is gesprongen om in West-Berlijn te komen, en dit niet heeft overleefd. Reactie van het regime: alle ramen dichtmetselen. De beide broers wonen bij hun moeder: hun vader is er met een Engelse vandoor gegaan, en woont in het Westen. De kans om daarheen te gaan, omdat hij visums kan regelen, slaan ze af. Ze willen hun moeder niet in de steek laten. Dat geldt ook voor hun jongere broer en zus: een tweeling van 16. De situatie op de universiteit wordt penibel als Lenard de opportunistische weg kiest. Hij denkt dat de Stasi meeste kans op succes biedt, en weet zich daar binnen te werken door zijn ouders te verraden. Een breuk met Johanna is het gevolg. Als Arend diezelfde avond met Johanna slaapt, is het natuurlijk hommeles en loopt het behoorlijk uit de hand.
Het verhaal wordt gebracht als een raamvertelling. Bij Arend anno 1989 komt een vrouw langs, die zijn vluchtverhaal wil horen. Arend woont inmiddels in West-Berlijn, maar voelt geen enkel gevoel van vrijheid. Zij zou ook zomaar van de Stasi kunnen zijn. De bittere Arend vertelt zijn verhaal met tegenzin, terwijl hij ook een halve fles whisky achteroverslaat.
November ’89 in zijn geheel is een prachtige musical geworden. De voorstelling heeft wel tijd nodig om op zàjn plaats te vallen, en het is vooral de tweede akte die de onuitwisbare indruk achterlaat. De conversatie in Berlijn 1989 voelt wat raar (maar valt uiteindelijk wel op z’n plaats) en de aanloop voelt ietwat te veel als Soldaat van Oranje. Een studentenclubje, een ontgroeningsritueel (al is dat in dit geval een stuk onschuldiger), een conflict tussen de nieuweling en een van de leiders. Het zijn met name de scenes in huis, met moeder en de andere kinderen die hier het verschil maken. Dat komt zeker door een prachtige vertolking van die moederrol door Maike Boerdam. Kleine gebaren zorgen al voor ontroerende momenten, ook als er nog weinig aan de hand is. De eveneens goed acterende , wat kinderlijke tweeling draagt hier mede aan bij. De oude Arend wordt mooi gespeeld door Sebastién De Smet. De bitterheid, de pijn, de paranoia komt goed over het voetlicht. Saïn Vantomme als zijn ongenodigde gaste klinkt als een klok, al blijft haar rol in het stuk vrij beperkt. Het gaat hier om Arend’s verhaal, en het is ook de jonge versie van die rol die de kans krijgt te schitteren, wat Aaron Blommaert dan ook doet. Tuur Verelst is degelijk als zijn broer Klaus, en ook Hanne Verstraeten (Johanna) en Emma Verstraeten (Emily) spelen hun rollen prima. Wederom is het dus het jeugdige talent van Vlaanderen dat hier staat te schitteren. Nu zijn ze ook niet zo van straat geplukt. De meesten hebben al stevige, uitgebreide CV’s, en een aantal gezichten hebben wij al eerder voorbij zien komen in bijvoorbeeld de Ketnet-musicals.
De groepsscenes maken indruk, door een sterke choreografie (Matthew Michel) en uitvoering, en de kracht van met name de uptempo songs. Er zitten namelijk een paar prachtige “barricade-songs” in dit stuk, zoals “Schrijf geschiedenis”. De muziek herkennen we vrijwel onmiddellijk als Sam Verhoeven composities. Een uitstekend nummer als “Niemand die iets doet” sluit naadloos aan bij bijvoorbeeld Muerto of Magdalena en zijn op zich al reden genoeg om te gaan kijken en luisteren.
Hoewel het verhaal in het verloop van de voorstelling boeiender en boeiender wordt, valt hier toch wel wat aan te merken. Het is jammer dat de Oost-Duitse kant van het verhaal alleen maar wordt belicht door een opportunist die alleen maar aan zichzelf denkt. De voorstelling hoeft niet meteen toneelversie van “Over de muur” van het Klein Orkest te worden, maar iets meer achtergrond zou het een wat minder eenzijdig verhaal maken. Dit gezegd hebbend, bevat dit stuk van de jonge tekstschrijver Wanne Synnave verder een mooie mix van dingen die je mijlenver van tevoren ziet aankomen, en onverwachte ontwikkelingen, met een sterke emotionele ontknoping. Een zakdoekje meebrengen is misschien geen overbodige luxe.
In zijn intro wijst Wanne Synnave op de urgentie van het stuk. Aan de grens van Mexico wordt nu een muur gebouwd. Er is een opkomst van het wij/zij denken. De scheuren die de Berlijnse Muur heeft opgeleverd is niet alleen mooi in het decor te zien, maar ook duidelijk in het verhaal.
November ’89 is tot en met 24 november te zien in het Zuiderpershuis in Antwerpen.
Bovenstaande scenefoto’s: Wanne Synnave
Overige foto’s: Musicalworld
