Een kleine week voor de eerste voorstelling van Impact zijn de repetities nog in volle gang. Een dag na de eerste doorloop wordt onder andere geoefend met een aantal nieuwe scène-overgangen.Ik sprak met Daniël Cohen, regisseur en tekstschrijver, componist Hilmar Leujes en één van de vijftien spelers uit het stuk, Joanne Telesford.
Het ontstaan
Een aantal maanden geleden is er een workshop-sessie geweest van een kleine week met een grotere groep acteurs dan er nu daadwerkelijk in de voorstelling staat. Dat gaf Daniël de gelegenheid wat te improviseren met karakters en verhaallijnen die hij al in zijn hoofd had. Hierbij werd ook de spelers gevraagd wat zij voor suggesties hadden qua personages en thema’s. Daar kwam heel veel mooi materiaal uit, wat ook in het script is gebruikt. Zo sterk zelfs dat het nu soms niet meer duidelijk is wie wat precies heeft verzonnen. Het is een hele organische samensmelting geworden van ideeën die Daniël zelf had, ideeën die de spelers hebben aangedragen en die toen ter plekke zijn ontstaan.
Op basis van de vijftien verhaallijnen die het script bevat zijn uit de oorspronkelijke groep 15 mensen gekozen. “Dat was wel een moeilijk moment, omdat je, hoe langer je met ze werkt, hoe meer je aan ze gaat hechten.”
Ook Joanne Telesford, heeft tijdens deze workshop-sessies haar steentje bijgedragen. Joanne heeft de Bijlmerramp van dichtbij meegemaakt, Die ervaringen heeft Daniël op een mooie manier in het verhaal meegenomen, zodat ze zich heel erg kan inleven in haar personage, omdat het heel dicht bij haarzelf is gebleven.
Een belangrijk thema in Impact is de omgang tussen ouders en kinderen. Het respect voor de ouders, wat in de Surinaamse gemeenschap heel belangrijk is. Het niet tegenspreken, en, als je vader of moeder boos op je is, hen vooral niet (brutaal) aankijken. De beslissing die Joanne heeft gemaakt “Ik zal mijn kinderen nooit slaan” is een belangrijke episode in het stuk geworden. Deze moeder wordt zo ver gedreven dat ze haar kind wel slaat.
Het grote thema van het stuk is verandering; hoe moeilijk het is voor mensen, die vast zitten in patronen, verwachtingen, relaties en andere dingen om te veranderen en hoeveel kracht daar voor nodig is, in vele gevallen figuurlijk, al gebeurt dat in dit stuk letterlijk. In de eerste akte is te zien hoe mensen hun eigen frustraties, hun eigen muren en eigen remmingen hebben en dan komt aan het eind een enorme kracht die daar doorheen breekt. Uiteindelijk lijkt die ramp dan ook iets hoopvols te brengen, want het geeft de meeste personages de gelegenheid opnieuw te beginnen.
Wat is Gospel.
Toen Hilmar en Daniël de opdracht kregen om een gospelmusical te maken hadden ze eerst het gevoel dat het ging om een specifieke muziekstijl, maar kwamen ze er al snel achter dat het een heel breed spectrum aan stijlen omvat. Hilmar heeft zich daardoor ook laten inspireren, van de traditionele tot de modernere gospel.
Gospel is eigenlijk meer een levensfilosofie. Het gaat over de grotere zaken in het leven. Ze hebben dan ook geprobeerd dat in het verhaal te verwerken. Misschien is de boodschap wel dat je in tijden van grote ongemakken je hoofd niet moet verliezen en dat je niet alleen staat. Dat is het belangrijkste gospel-element van deze voorstelling.
Op de vraag of ik, als ik de nummers uit de voorstelling los zou horen, het gevoel krijg dat het echte gospelmuziek is, is het antwoord van de componist: “Bij een aantal absoluut”. Er zitten nummers in met een heel herkenbare gospel-sound. Bij andere zal het minder zijn, zeker omdat in een musical de muziek en het verhaal verweven zijn. Je kunt niet een aantal nummers aan elkaar plakken. Daniël is zeer enthousiast over de manier waarop Hilbrand de diverse bouwstenen van gospelmuziek heeft gepakt en dat zo heeft veranderd dat het toch een muziektheater-partituur is geworden.
Het blijkt heel wel mogelijk met deze 15 man een waar gospelkoor te simuleren. Niet in de laatste plaats komt dat doordat Joanne zelf leidster van een gospelkoor is geweest. “Dat maakt het verschil”, aldus Hilbrand. “Als ik er voor zou staan zou het een soort blanke roodharige gospel worden.”
Evangelie.
Gospel is het Engelse woord voor evangelie, en in het algemeen komen Jezus, God of geloof daar prominent in terug. Ook in deze voorstelling komen dat soort nummers voor, en dat zijn vooral de nummers waar Joy voor het koor staat. Haar solo (Jacob en de engel) gaat veel meer over hoop. Gospels op zich omvatten ook veel meer; vanuit een benauwde situatie weer in vrijheid zien te raken, geluk, het leven. Een gospelnummer kan ook over de liefde tussen twee mensen gaan. Eigenlijk omvat gospel het hele leven.
Het verhaal omvat natuurlijk spiritualiteit. In die zin kun je het moderne gospel noemen. Het verhaal laat zien hoe mensen aan het worstelen zijn. Bijvoorbeeld met de vraag hoe je kunt geloven in een God die dit soort rampen toestaat. Hoe kan ik de liefde van God rijmen met de ellende in de wereld. Dat zijn vragen waar de mensen in deze voorstelling mee worstelen, en daar uiteindelijk wel tot een soort antwoord in komen. Waar traditionele gospel zegt “ja, zo is het” proberen wij daar twijfel in te brengen, maar toch tot een ja, een hoopvol moment te komen.